23/06/2005

CIVIL COURT, FIRST HALL

MICALLEF JOSEPH R.

DEGABRIELE IGNAZIA vs ATTARD JOSEPH ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

DEGABRIELE IGNAZIA vs ATTARD JOSEPH ET - 2940/1996/1 - CIVILI, PRIM AWLA, MALTA

KOMPETENZA RATIONAE VALORIS, TALBA B`VALUR INDETERMINABBLI - PRESKRIZZJONI, PRESKRIZZJONI DECENNALI FIL-KAZ TA` AZZJONI LI TIRRIGWARDA GID LI GEJ MINN WIRT - PRESKRIZZJONI, PRESKRIZZJONI DECENNALI FIL-KAZ TA` AZZJONI LI TIRRIGWARDA GID LI GEJ MINN WIRT - NATURA AKKWIZITTIVA - SUCCESSJONI, IMMISSJONI FIL-PUSSESS TA` LEGAT - POSIZZJONI TAL-LEGATARJU QABEL MA SSEHH

Fost it-tliet cirkostanzi li l-ligi ssemmi bhala kawzi ta' valur indeterminabbli wiehed isib dawk il-kawzi li fihom il-valur tal-haga ma jirrizultax mit-talba attrici u lanqas jista' jigi determinat kif jinghad fl-artikoli l-ohrajn li jitkellmu dwar id-determinazzjoni tal-valur tal-kawza. Dan ifisser, mela, li jekk il-valur ma jissemmiex fit-talba attrici ma jgibx, fih innifsu biss, li dik il-kawza hija wahda ta' valur incert jekk dak il-valur huwa determinabbli skond l-artikoli l-ohrajn tal-Kodici;

Madankollu, jibqa' l-fatt li fejn il-valur ta' talba huwa incert jew mhux determinat, il-Qorti xierqa biex tisma' dik it-talba skond ir-rieda espressa tal-ligi hija din il-Qorti. Dan ukoll jaghmel parti mit-tifsira li taw il-Qrati taghna ghar-rigward, fejn gie stabilit b'awtorita' li l-Prim'Awla tal-Qorti Civili (u mhux il-Qorti inferjuri) kienet kompetenti tisma' l-kawza ghax l-attur ressaq talba ghal-likwidazzjoni ta' danni, minkejja li fl-istess waqt iccensuratu talli messu kienjaf li l-oghla ammont ta' kumpens li seta' jiehu ma kien qatt jisboq ammont li johrog mill-kompetenza ta' dik il-Qorti inferjuri.

Mhux kull azzjoni li tirrigwarda gid li gej minn wirt taqa' taht iz-zmien preskrittiv tal-artikolu 845. Wiehed irid jaghraf bejn azzjoni ghas-sehem fil-wirt (petitio hereditatis) u azzjoni dwar gid li kien jaghmel minn wirt, bhal fil-kaz ta' azzjoni ghall-qasmata' gid komuni mnissel minn wirt. L-istess jinghad dwar xi ghamla ta' azzjoni li timmira ghal xi aspett partikolari tal-process tal-likwidazzjoni jew tmexxija ta' gid f'wirt.

Iz-zmien mahsubfl-artikolu 845 gie mfisser bhala wiehed preskrittiv u mhux ta' dekadenza, u ghandu minn zmien ta' preskrizzjoni akkwizittiva. Il-principju li fuqu huwa mibni l-imsemmi artikolu huwa dak li jwaqqafkawzi ta' wirt jew sehem minn wirt kontra min, ghaz-zmien ta' ghaxar snin, ikun zamm f'idejh bhala sid il-gid tal-wirt jew ta' dik il-parti li dwarha titmexxa kontrih l-azzjoni ereditarja

Madankollu u b'effett dirett tan-natura essenzjali tal-preskrizzjoni mahsuba f'dak l-artikolu, inghad lipersuna li ma zzommx ghandha hwejjeg jew assi minn wirt bhala taghha, ma tistax tressaq favuriha l-preskrizzjoni tal-ghaxar snin tal-petitio hereditatis li dwarha jitkellem l-artikolu taht ezami.

Filwaqt li m'hemm l-ebda dubju li l-uzufruttwarju huwa legatarju, it-talba ta' uzufruttwarju biexjithallas il-frottijiet li jitnisslu mill-hwejjeg tal-wirt milquta bil-legat tieghu ma tistax titqies bhala talba ghat-tqeghid fil-pussess tal-legat, liema pussess huwa implicitu fit-talba nnifisha ghall-hlas tal-imsemmija frottijiet.

Biex tirnexxi l-eccezzjoni taht l-artikolu 845 tal-KodiciCivili (bhalma huwa mehtieg f'kull kaz ta' eccezzjoni ta' preskrizzjoni akkwizittiva taht l-artikolu 2140 tal-istess Kodici) irid jintwera li min ikun gie mfittex biex irodd il-haga mhollija b'wirt (x'aktarx, izda mhux bilfors, taht titolu partikolari) lill-parti attrici, irid ikun zamm pussess shih ta' l-haga mitluba daqslikieku kienet tieghu (animo domini) ghaz-zmien kollu preskrittiv. Jehtieg jintwera wkoll li, ghal tul dak iz-zmien kollu, min ikun zamm f'idejh dawk il-hwejjeg tal-wirt ikun ghamel hekk b'bona fidi. Minhabba li l-bona fidi hija prezunta, min jallega l-mala fidi jrid jipprova allegazzjoni bhal dik.

Huwa minnu li l-proprjeta' ta' haga mhollija b'legat tghaddi ghand il-legatarju mal-mewt tat-testatur, izda l-pussess tal-haga jghaddi ghand il-werrieta u huwa minhabba f'hekk li tehtieg li ssir it-talba mil-legatarju biex jitqieghed hu fil-pussess tal-haga mhollija lilu. M'hijiex haga meqjusa bhala prudenti u ta' min jissuggeriha li legtarju jonqos milli jitlobformalment li jitqieghed fil-pussess ta' legat bit-tama li l-pussess jiksbu mod iehor, u dan ghaliex anke jekk jigi biex jirrivendika l-haga (lizjed jekk tkun mobbli) minn idejn terz li jkun kiseb il-haga, il-legatarju irid juri li kien diga' tqieghed fil-pussess formali tal-legat.