Kliem Ewlieni / Fil-Qosor
Fil-Qosor
Il-"modus" mhux hag'ohra hlief obligazzjoni accessorja ghal kuntratt ta' indoli gratuwita, li tigi mposta lill-persuna gratifikata' minghajr dan il-"modus", il-kuntratt ikun perfettament gratuwitu, ujsir liberalita'; il-"modus" inaqqas il-beneficcju tal-persuna gratifikata, u jirrendi l-kuntratt imperfettament oneruz; ghalhekk, il-"modus" hu koncepibbli biss fid-donazzjonijiet u fil-liberalitajiet testamentarji, jew almenu f'dawk il-kuntratti li, ghalkemm apparentement korrispettivi, jikkontjenu pero' tahlita ta' liberalita', u fill-limiti ta' din il-liberalita' l-att hu kapaci li jkun sottopost ghal piz, ghal "onus", jigifieri ghal "modus". Il-"modus" jiddifferixxi mill-"conditio" (1) ghaliex "la condizione" qatt ma ghandha effikacja koercittiva, imma merament effett sospensiv jew rizoluttiv, waqt li l-"modo" jipproduci effett koercittiv, u mhux sospensiv; il-persuna gratifikata takkwista mill-ewwel il-proprjeta' mhollija lilha, u dan minghajr ma toqghod tistenna l-adempiment tal-"modus", imma hija tkun tista' tigi mgielgha tezegwixxi l-"modus", jekk tkun accettat il-liberalita';(2) ghaliex, jekk "la condizione" hi impossibbli jew illecita, "vitiatur et vitiat", waqt li, jekk il-"modus" hu mpossibbli jew illecitu, ikun null fih stess, imma ma jassoggettax ghan-nullita' il-liberalita' li ghaliha jaccedi, jigifieri "vitiatur tantum". Meta jkun hemm xi dubju jekk l-intenzjonitad-disponent kienetx dik li tapponi ghall-att "condizione" jew "modus", ghandu jigi prezunt "il modo", u mhux "la condizione". Fil-kaz prezenti, it-testatrici kienet halliet lill-attrici legat "a limine intus" b'titolu ta' liberalita' kemm ukoll bhala rimunerazzjoni ghal servigi li l-attrici rrendiet lit-testatrici tul hajjitha, u fis-sens ukoll li l-attrici ghal dawk is-servigi ma kellhiex tippretendi ebda kumpens iehor barra dak il-legat; il-konvenuta ppretendiet li dak il-legat kellu jigiridott ghax l-attrici ma baqghetx isservi lit-testatrici sakemm din damet hajja; u l-Qorti qatghet li d-dispozizzjoni testamentarja li kienet tikkontjeni dak il-legat kienet dispozizzjoni modali, u mhux kondizzjonali, u illi ghalhekk il-legat kellu jigi konsegwit fil-interezza tieghu; u dan aktar uaktar billi l-attrici ma kienetx halliet is-servizz tad-decujus kapriccjozament, jew ghaliex giet imkeccija mid-decujus, kapriccjozament, jew ghaliex giet imkeccija md-decujus, imma ghaliex il-kontinwazzjoni tas-servigi kienet saret impossibbli mhabba fatt indipendenti mill-volonta' tal-legatarja; uwkoll ghaliex it-testatrici, avvolja gew diskontinwati s-servigi, ma hassretx dak il-legat. Wara kollox, fid-dispozizzjonijiet modali hi ammessa largament kwalunkwe raguni ta' skuza, fis-sens li, jekk il-gratifikat ma jadempix il-"modus" ghal xi raguni tajba li ma tiddimostrax dolo jew kolpa, l-istess gratifikati ma jiddekadix mill-liberalita'.
