22/03/2002

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

PACE RAYMOND C.

BEZZINA WETTINGER FRANCIS ET vs KUMMISSARJU TAL-ARTIJIET

N/A

FINAL JUDGEMENT

BEZZINA WETTINGER FRANCIS ET vs KUMMISSARJU TAL-ARTIJIET - 691/1999/1 - CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION), MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ESPROPRJAZZJONI - META L-PROCEDURA DDUM NUMRU TA` SNIN BIEX TINTEMM - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ESPROPRJAZZJONI GHAL SKOPIJIET PUBBLICI - PRINCIPJI REGOLATURI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, META L-INTERESS PUBBLI KU MA JIBQAX ISEHH - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, RAPPORT BEJN L-ARTIKOLU 37 TAL-KOSTITUZZJONI U LIGI LI TKUN DAHLET FIS-SEHH QABEL IT-3 TA` MARZU 1962

L-artikolu 47(9) tal-Kostituzzjoni jipprovdi li ebda haga fl-artikolu 37 tal-Kostituzzjoni (protezzjoni minn tehid ta` proprjeta` minghajr kumpens) ma ghandha tolqot il-hdim ta' xi ligi fis-sehh minnufih qabel it-3 ta' Marzu 1962 jew xi ligi maghmula fi jew wara dik id-data li temenda jew tissostitwixxi xi ligi fis-sehh minnufih qabel dik id-data (jew xi ligi li minn zmien ghal zmien tkun emendatajew sostitwita bil-mod deskritt f'dan is-subartikolu) u li ma:

a) izzidx max-xorta ta' proprjeta' li jista' jittiehed pussess taghha jew id-drittijiet fuq u nteress fi proprjeta' li jistghu jigu miksuba;

b) izzidx mal-finijiet li ghalihom jew cirkostanzi li fihom dik il-proprjeta' jista' jittiehed pussess taghha jew tigi miksuba;

c) taghmilx il-kundizzjonijiet li jirregolawid-dritt ghal kumpens jew l-ammont tieghu anqas favorevoli lil xi persuna li jkollha jew li tkun interessata fil-proprjeta'; jew

d) tipprivax xi persuna minn xi dritt bhal dak li huwa msemmifil-paragrafu (b) jew paragrafu (c) ta' l-artikolu 37(1) ta' din il-Kostituzzjoni.

L-Ordinanza dwar l-Akkwist ta' Artijiet ghall-skopijiet Pubblici (Kap. 88) giet promulgata qabel it-3 ta' Marzu 1962 u l-emendi li sarulha ma jaqghux taht il-kategoriji imsemmija fl-Artikolu 47 tal-Kostituzzjoni. Ghalhekk din l-Ordinanza mhix soggetta ghall-Artikolu 37 tal-Kostituzzjoni.

Ghal dak li jirrigwarda l-Artikolu 7 tal-Konvenzjoni Ewropea japplika pero` il-principju li meta l-Ordinanza dwarl-Akkwist ta' Artijiet ghall-skopijiet Pubblici giet originarjament promulgata, il-Legislatur kienmhux biss haseb ghat-tehid immedjat tal-pussess u disponibilita' tal-proprjeta' biex tigi utilizzata ghall-iskop li ghalih tkun giet esproprjata, imma wkoll ghall-process spedit ta' likwidazzjoni ta'kumpens dovut anke` bit-twaqqif ta' Tribunal kwazi gudizzjarju b'kompetenza teknika in materja. Zgur li l-Ordinanza qatt ma kienet mahsuba biex tigi mehuda art meta l-iskop pubbliku ma jkunx jirrizulta stabbilit, u wisq anqas kien mahsub illi l-Gvern jiehu l-art, jutilizzaha ghal ghexieren ta' snin, u xi darba jhallas il-kumpens.

Id-dikjarazzjoni tal-President tar-Repubblika li jesproprjal-art in kwistjoni ma kienx att istantanju imma biss l-ewwel att ta' process kontinwat illi ghadu mhux mitmum u li konsegwentement, jekk jirrizulta illi f'xi zmien sakemm jigi finalment rejalizzat kien hemm lezjoni tal-jedd fundamentali tar-rikorrenti dan seta' jwassal ghal dikjarazzjoni ta' vjolazzjoni f'dan il-kaz tal-Konvenzjoni.

Illi wiehed irid dejjem izomm f'mohhu li dak li tippermetti l-Konvenzjoni mhux li t-tehid ta' proprjeta' privata jsir "ghal skop pubbliku", izda li jsir "fl-interess pubbliku".

Jista' jkun hemm sitwazzjonijiet fejn art tittiehed minghand persuna biex tinghata lil persuna ohra u dan ikun fl-interess pubbliku. Dan jista' jsehh f'kuntest tal-promozzjoni tal-gustizzja socjali. Kull kaz irid jigi ezaminat u vvalutat fuq il-fattispecje partikolari tieghu. Fl-ahhar mill-ahhar hi l-Qorti li, fil-kaz konkret, trid tkun sodisfatta li dak li qed isir jew li bi hsiebu jsir hu fl-interess pubbliku

Mhux bizzejjed li l-esproprjazzjoni ssir fl-interess pubbliku, izda hu necessarju li dan m'ghandux isir a skapitu ta' persuna li b'mod li jigi mpostfuqu/hom piz partikolari u eccessiv.

L-interess pubbliku jrid jissussisti sa dakinhar li jigi pubblikat il-kuntratt ta` trasferiment tal-art esproprjata minghand il-privat a favur il-Gvern. Jekk l-interess pubbliku ghal xi raguni jisfuma, jew ma jkunx ghadu jezisti u l-istat jibqa' jzomm il-proprjeta' f'idejh bla raguni valida, hu kien minn dak il-mument jivvjola l-jedd fundamentali ta' l-individwu ghat-tgawdija ta' dawk il-possedimenti tieghu. Il-poter ta' l-esproprju ghalhekk kellu jigi wzat biss meta kien ikun jirrizulta mehtieg bl-anqas diskapitu ghall-jeddijiet proprjetarji ta' l-individwu u b'mod illi t-tehid jew l-interferenza ghad-tgawdija pacifika ta' tali proprjeta' tkun akkompjanata mill-hlas tempestiv ta' kumpens xieraq.

Ara wkoll is-sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali f'din il-kawza deciza fl-10 ta' Ottubru 2003.