Reference: 40/2008

Judgement Details


Date
23/04/2010
Court
CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)
Judiciary
MALLIA TONIO
Parties
VELLA ANDREW ET vs KUMMISSARJU TA' L-ARTI ET
ECLI
N/A
Judgement Type
FINAL JUDGEMENT

Appealed Details


Appealed
Yes

Keywords / Summary


Keywords
ARTIKOLU 1 TAL-EWWEL PROTOKOLL TAL-KONVENZJONI - ARTIKOLU 321 TAL-KODICI CIVILI - ARTIKOLU 37 TAL-KOSTITUZZJONI - DRITT TA ART - ESPROPRJAZZJONI; SKOP PUBBLIKU - ZVILUPP TA ART
Summary
Ir-rikorrenti jipposjedu b'mod diviz u separat porzjoni art msejha “Ta' Troppu” li qieghda fil-limiti tan-Nadur, Ghawdex. Fl-1991, il-Gvern esproprja bicca art adjacenti ghal skop pubbliku u giet zviluppata f'belvedere li giet tmiss mal-proprjeta' tar-rikorrenti li kienet f'livell aktar baxx. Meta zviluppa dan il-belvedere, il-Gvern waqqa' l-hajt tas-sejjieh li kien jiddividi l-art li akkwista u l-proprjeta' tar-rikorrenti, ghamel railings tal-hadid biex ma tigix ostakolata l-veduta u l-iskop tal-belvedere. Ir-rikorrenti, fit-termini tal-artikolu 434 tal-Kodici Civili, fethu kawza kontra l-Kummissarju tal-Art quddiem il-Qorti t'Ghawdex, fejn talbu li jittella' hajt li jiddividi l-proprjeta'taghhom ma' dik tal-Gvern.

Id-dritt ta' proprjeta' huwa dritt rikonoxxut mil-ligi domestika,u jitqies dritt li jikkomprendi l-ius utendi, ius fruendi u ius abutendi. Dan id-dritt, pero' qatt ma kien koncepit f'termini assoluti u fost il-limitazzjonijiet li nsibu fil-Kodici Civili hemm l-artikolu 321 li jiddisponi li,

“Hadd ma jista' jigi mgieghel jitlaq minn idejh il-proprjeta' tieghu jew ihalli li haddiehor jaghmel uzu minnha, hlief ghal skop pubbliku u bil-hlas ta' indenizz gust”.

Minn dan isegwi li l-proprjetarju m'ghandux dritt izomm milli tittehidlu l-proprjeta', sakemm dan it-tehid isir ghal skop pubbliku u versu kumpens gust. Id-drittijiet li l-ligi domestika taghti lill-proprjetarju huma dawk li jikkontesta l-iskop tat-tehid tal-proprjeta' tieghu u jesigi kumpens gust. M'ghandu ebda dritt li jikkontesta t-tehid ta' proprjeta' ut sic. Il-poter amministrattivtal-Gvern li jiehu taht idejh proprjeta' privata hija indiskussa u insindikabbli; dak li jista' jigikuntestat huwa l-mod kif jagixxi u r-raguni ghala ttiehdet art partikolari u l-kumpens offrut. Da hu rifless ukoll fl-artikolu 37 (1) tal-Kostituzzjoni ta' Malta li jiddisponi li hadd m'ghandu jigi mcahhad mill-proprjeta' tieghu jekk mhux versu kumpens xieraq determinabbli minn Qorti jew tribunal indipendenti u imparzjali mwaqqaf b'ligi, u fl-Artikolu 1 tal-Ewwel Protokoll li hemm mal-KonvenzjoniEwropea li jghid li,

“Hadd ma ghandu jigi pprivat mill-possedimenti tieghu hlief fl-interesspubbliku.....”

Dak li ghandu dritt jikkontesta l-proprjetarju huwa l-iskop pubbliku tat-tehid tal-pussess, izda mhux id-dritt insitu fil-Gvern li jesproprja proprjeta' fl-interess pubbliku. Il-ligi domestika ta' pajjizna ma taghtix id-dritt lill-proprjetarju jikkontesta t-tehid tal-proprjeta' mill-Gvern, dment li jezistu certi kundizzjonijiet; fil-fatt id-dritt tal-proprjetarju huwa limitat biss biex jikkontesta l-ezistenza ta' dawk il-kondizzjonijiet. Minn dan isegwi li, taht il-Kostituzzjoni ta' Malta u l-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, ma hemmx dritt ta' smigh marbutmad-dritt ut sic tal-Gvern li jesproprja art ta' terzi.

Id-dritt tac-cittadin ghal smigh xieraq jezisti meta tkun kwistjoni dwar determinazzjoni tad-drittijiet civili tieghu, mentri fil-kaz ta' esproprju, ic-cittadin m'ghandux dritt jostakola lill-Gvern u lanqas li jkun mismugh; id-drittijiet tac-cittadin huma marbuta mal-htiega li l-esproprjazzjoni verament tkun mehtiega ghal skop pubbliku, l-istess isir kif trid il-ligi u li jinghata kumpens adegwat.

Ir-rikorrenti, b'dawn il-proceduri, mhux qed jikkontestaw ir-regolarita' procedurali tal-esproprju, u lanqas f'dan l-istadju,l-adeguatezza tal-kumpens offrut izda l-iskop li ghalih sar l-esproprju u l-mod ta' kif sar.

Skont il-ligi, senjament, il-Kap. 88 tal-Ligijiet ta' Malta, il-Kummissarju tal-Artijiet ma hu bl-ebda mod obbligat li jikkonsulta ruhu jew jaghti smigh lill-persuni interessati, inkluz is-sidien, qabel ivarja l-procedura ta' esproprijazzjoni. Lanqas il-Kostituzzjoni u l-Konvenzjoni Ewropea ma jirrikjedu dan, basta li l-process isir fl-interess pubbliku u s-sidien jinghataw kumpens gust.

Trattat issa l-iskop tal-esproprju in kwistjoni, din il-Qorti tara li l-intimati irnexxielhom jissodisfaw dan l-oneru mixhut fuqhom, u wrew li l-interess pubbliku kien jiggustifika l-esproprju kontestat. Mill-provi jirrizulta li fl-1984, il-Gvern ta' dak iz-zmien, kien nieda politika ghall-protezzjoni tal-ambjent, u t-Town Planning Division tal-Ministeru ghall-Izvilupp tal-Infrastruttura kien haregavviz lill-pubbliku biex min hu interessat japplika ghal areas li jkollhom bellezza naturali.

Ir-rikorrenti riedu jizviluppaw l-art taghhom li tigi taht il-belvedere. L-applikazzjonijiet taghhom gew michuda mill-Awtorita' Maltija tal-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA), peress li qiesu li s-sit makienx zviluppabbli u kienet green area; kienet area li tinsab go development zone, pero' fi “green area - no buildings”. B'hekk, il-permess ghall-izvilupp tal-belvedere seta' johrog, izda mhux ghall-bini. Apparti dan, ir-rikorrenti riedu jtellghu hajt divizorju li jifred l-art taghhom u l-art tal-Gvern, zviluppata f'belvedere, u wara li ma sarx ftehim fuq dan, fethu kawza fil-Qrati t'Ghawdex biexikunu awtorizzati jtellghu il-hajt; fil-kontumacja tal-Kummissarju tal-Artijiet, il-Qorti awtorizzat it-tlugh tal-hajt sal-gholi indikat minnha.

Il-Gvern wera traskuragni kbira li ma kkontestax dik il-kawza, pero', meta ra li, bit-tlugh tal-hajt, kien se jigi ppregudikat il-belvedere u l-iskop tal-esproprjazzjoni li saret fl-1991, ra x'ghamel biex “ikkorega” ghan-nuqqasijiet tieghu u jsalva l-progett, u hareg l-ordni tal-esproprju tal-2008. Fil-fehma tal-Qorti, dan l-esproprju kien mehtieg fl-interess pubbliku, ghax darba sehhet l-esproprju tal-1991, u din la ma giet bl-ebda mod kontestata, saret definittivament ghal skop pubbliku, kien mehtieg li dak l-iskop jibqa' effettiv u biexisir dan kellha ssir l-esproprjazzjoni tal-2008. Ma hemm xejn hazin li, meta l-Gvern jara li progettmniedi zmien ilu, ikun se jkollu l-effetti tieghu sfrustrati, li jipprova jirrimedja ghall-istess.Il-Gvern jista' jirrimedja anke ghan-nuqqasijiet tieghu. Hekk, per ezempju jekk il-Gvern jesproprjaart b'titolu ta' uzu u joffri kera baxxa, liema esproprju jigi dikjarat li jkun jikser id-drittijietfundamentali tas-sid, il-Gvern ma jaghmel xejn hazin jekk jittenta jesproprja l-istess proprjeta' b'titolu ta' dominju pubbliku u joffri kumpens akbar - dejjem jekk l-iskop ikun wiehed ta' interess generali.

F'dan il-kaz, il-Gvern sab ruhu f'sitwazzjoni fejn intwera li l-esproprjazzjoni lisaret fl-1991 ma kinitx bizzejjed biex twassal ghall-iskop taghha, ghax billi kien ha art tal-knisjau mhux tar-rikorrenti adjacenti, sab li bil-hajt li riedu jtellghu r-rikorrenti fuq il-konfini, il-progett se jisfuma fix-xejn, ghax tigi ostakolata l-veduta li l-Gvern ried jipprotegi bl-esproprju li sar fl-1991. Hu veru li kieku l-Gvern ippartecipa b'mod attiv fil-kawza li fethu r-rikorrenti biexjinbena l-hajt divizorju, is-sitwazzjoni prezenti, forsi kienet tigi evitata, pero' jibqa' l-fatt li la darba fl-1991 kienet saret esproprjazzjoni ghal skop pubbliku, fl-2008 kien mehtieg esproprju iehor ghall-istess skop pubbliku li kien jezisti fl-1991 u li baqa' mhux kontestat. Biex jinholoq belvedere fl-interess generali hu certament progett fl-interess pubbliku u biex dan il-progett jibqa' effettiv u gawdut, ghandu, ghalhekk jitqies agir fl-interess pubbliku.

La darba mill-esproprijazzjoni se jgawdi l-poplu Malti u Ghawdxi kollu b'mod generali, l-iskop jibqa' wiehed accettat, avolja jista' jkun hemm xi individwi li jistghu jgawdu aktar mill-ohrajn mit-twettiq tal-istess progett. It-tehid tal-art f'dan il-kaz ma saritx biex takkomoda l-interessi purament personali ta' terzi privati, izda bl-iskop li ghandu x'jaqsam ma jew jiswa' ghall-interess jew qadi tal-pubbliku. Inoltre,kif inghad, l-iskop tal-esproprijazzjoni li saret fl-2008 kien biex jibqa' fis-sehh l-iskop tal-esproprijazzjoni li saret fl-1991, u din l-ahhar esproprijazzjoni u l-iskop tieghu qatt ma gew kontestati.

Ghar-rigward tal-ilment dwar diskriminazzjoni, bazata fuq il-fehmiet politici tar-rikorrenti, din il-Qorti ssib li dan l-ilment ukoll mhux gustifikat. L-interess huwa privat meta m'ghanduxapplikazzjoni ghall-generalita' tac-cittadini, tal-universalita' tal-pubbliku fl-Istat. Fil-kaz tahtl-ezami, l-esproprjazzjoni, anke bil-mod li saret u meta saret, manifestament kellha applikazzjonita' beneficcju ghall-kollettivita'.

Ghaldaqstant, din il-Qorti tiddisponi mit-talbiet kontenuti fir-rikors tar-rikorrenti billi tichad l-istess, bl-ispejjez kontra l-istess rikorrenti in solidum.




Operational Programme 1
CONvErGE connected eGovernment


We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies. More Info