03/06/2009

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

MICALLEF JOSEPH R.

GAUCI BERNARD ET vs KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET ET

N/A

PARTIAL SENTENCE

GAUCI BERNARD ET vs KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET ET - 2/2009 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

Iva

ESPROPRJAZZJONI - JEDD TA TGAWDIJA PACIFIKA TA GID PRIVAT - RIMEDJU GUDIZZJARJU ALTERNATTIV - SETGHA TA QORTI KOSTITUZZJONALI

Din hija azzjoni dwar ksur ta' jedd ta' tgawdija pacifika ta' gid privat, b'rizultat ta' esproprju ta' art tar-rikorrenti li sar ghal skop pubbliku u li kellu jsir b'xiri assolut, li nghata ghal uzu ta' attivitajiet kummercjali lil terzi u bla ma ghadu sal-lum sar ix-xiri tal-istess art.

F'ghadd ta' sentenzi moghtijin mill-Qorti Kostituzzjonali, gew stabiliti principji li ghandhom jigu segwiti minn Qorti biex tqis jekk huwiex minnu li r-rikorrent kellu ghad-dispozizzjoni tieghu rimedjualternativ effettiv. Fost dawn il-principji wiehed isib li (a) meta jidher car li jezistu mezzi ordinarji disponibbli ghar-rikorrent biex jikseb rimedju ghall-ilment tieghu, ir-rikorrent ghandu jirrikorri ghal tali mezzi qabel ma jirrikorri ghar-rimedju kostituzzjonali, u huwa biss wara li jkun fittex dawk il-mezzi jew wara li jidher li dawk il-mezzi ma jkunux effettivament disponibbli li ghandujintuza r-rimedju kostituzzjonali; (b) li d-diskrezzjoni li tuza l-Qorti biex tqis jekk ghandhiex twettaq is-setghat taghha li tisma' kawza ta' natura kostituzzjonali ghandha torbot, sakemm ma tingiebx xi raguni serja u gravi ta' illegalita', ingustizzja jew zball manifest fl-uzu taghha; (c) m'hemml-ebda kriterju stabilit minn qabel dwar l-uzu tal-imsemmija diskrezzjoni, billi kull kaz jehtieg jigi mistharreg fuq ic-cirkostanzi tieghu; (d) in-nuqqas wahdu ta' tehid ta' mezzi ordinarji mir-rikorrent m'huwiex raguni bizzejjed biex Qorti ta' xejra kostituzzjonali taqtaghha li ma tuzax is-setghat taghha li tisma' l-ilment, jekk jintwera li l-imsemmija mezzi ma kinux tajbin biex jaghtu rimedjushih lir-rikorrent ghall-ilment tieghu; (e) in-nuqqas ta' tehid ta' rimedju ordinarju - ukoll jekksata' kien ghal kollox effettiv biex jindirizza l-ilment tar-rikorrent - minhabba l-imgiba ta' haddiehor m'ghandux ikun raguni biex il-Qorti twarrab is-setghat taghha li tisma' l-ilment kostituzzjonali tar-rikorrent; (f) l-ezercizzju minn Qorti (tal-ewwel grad) tad-diskrezzjoni taghha bla ma tistharreg il-materja necessarja li fuqha tali diskrezzjoni ghandha titwettaq, jaghti lil Qorti tat-tienigrad is-setgha li twarrab dik id-diskrezzjoni; u (g) meta r-rimedju jaqa' fil-kompetenza ta' organuiehor jew meta s-smigh tal-ilment tar-rikorrent se' jwassal biex l-indagni gudizzjarja u l-processl-iehor tas-smigh tar-rimedju ordinarju jkunu duplikazzjoni ta' xulxin, il-Qorti kostituzzjonali ghandha ttendi lejn ir-rifjut li tuza s-setghat taghha kostituzzjonali, sakemm l-indagni gudizzjarja tal-kaz ma tkunx, min-natura taghha, ixxaqleb izjed lejn kwestjoni kostituzzjonali.

Id-diskrezzjoni li l-Qorti taghzel li tiehu jekk twettaqx jew le s-setghat taghha kostituzzjonali biex tisma' kawza ghandha tigi ezercitata bi prudenza, b'mod li fejn jidher li hemm jew sejjer ikun hemm ksur serju ta' drittijiet fondamentali, l-Qorti xxaqleb lejn it-twettiq ta' dawk is-setghat. Irid dejjem jitqies li din id-diskrezzjoni ghandha dejjem tigi wzata fl-ahjar amministrazzjoni tal-gustizzja u tohloq bilanc biex, mill-banda l-wahda, twaqqaf lil min jipprova jabbuza mill-process kostituzzjonali,u mil-banda l-ohra zzomm milli jigi mahluq xkiel bla bzonn lil min genwinament ifittex rimedju kostituzzjonali.

Il-Qorti ssib li m'ghandhiex tieqaf milli tezercita s-setghat taghha. Il-Qorti tqis li l-qofol tal-kwestjoni legali mqanqla f'din il-kawza - jigifieri, l-kwestjoni ta' ksur ta' jedd fundamentali dwar it-tgawdija pacifika tal-gid tal-persuna - ma jistghu jkunu mistharrga quddiem l-ebda Qorti ohra jekk mhux din. Fil-fehma tal-Qorti, uhud mill-aspetti ta' dritt imqanqlin fir-rikors promotur kienu tabilfors jehtiegu li wiehed idur lejn din il-Qorti ghall-istharrig u d-definizzjoni taghhom.

Ghaldaqstant, din il-Qorti hija tal-fehma li, fid-dawl tal-fatti kollha tal-kaz,tal-konsiderazzjonijiet legali maghmula u tas-sottomissjonijiet mismugha, ghandha tibqa' tisma' l-kawza u taqtaghha.