05/10/2001

OF APPEAL (CIVIL, SUPERIOR)

SAID PULLICINO JOSEPH, FILLETTI JOSEPH A., DEPASQUALE FRANCO

CARUANA LAWRENCE vs FALZON ANTHONY

N/A

FINAL JUDGEMENT

CARUANA LAWRENCE vs FALZON ANTHONY - 359/1992/1 - TA' L-APPELLI CIVILI (SUPERJURI), MALTA

DANNI, KOMPUTAZZJONI TRID TKUN MARBUTA MAR-REALTA` TAL-HAJJA - DANNI, MULTIPLIER - DANNI, TNAQQIS GHAL LUMP SUM PAYMENT - KOLLIZJONI, DOVERI TA` MIN ISUQ - KOLLIZJONI, KAWZA PROSSIMA U MMEDJATA TAL-INCIDENT - KOLLIZJONI, META KAROZZA TKUN GHADDEJJA MINN NAHA L-HAZINA TAT-TRIQ - KOLLIZJONI, PROPER LOOKOUT - KOLLIZJONI, RELEVANZA TA` KONTRAVENZJONI TA` XI REGOLAMENT TAT-TRAFFIKU - PROVA, VEROSIMILJANZA TA` ZEWG VERZJONIJIET KONTRADITTORJI

Huwa veru illi sewwieq ta' karozza li jkun fuq in-naha hazina tat-triq mhux necessarjament ikun responsabbli ghall-kollizzjoni jekk l-agir tieghu ma jkunx ta lok ghal dik il-kollizzjoni. Mhux biss ghax fi triq b'vizwali tajba gie ritenut li vettura m'ghandiex ghalfejn izzomm ix-xellug tat-triq, imma anki ghaliex il-vjolazzjoni ta` regolament stradali ma jammontax ghal prova konklussiva ta` negligenza. Tali vjolazzjoni ma taghtix lok ghal responsabilita` sakemm ma tkunx il-kawza prossima tad-dannu.

Madanakollu meta sewwieq ikun kompletament fuq in-naha l-hazina tat-triq u mhux semplicement on the crown of the road u jekk jigi stabbilit ukoll illi t-triq fejn gara l-incident kienet wahda li tipprovi viswali tajba u fit-tul, tinholoq prezunzjoni iuris tantum li l-htija ghas-sinistru kellha tkun akkollata fuq min ikun fuq in-naha l-hazina tat-triq.

Una volta li sewwieq jinvadil-karreggjata tat-traffiku gej mid-direzzjoni opposta, kien misenni fuq kollox minnu li jiehu prekawzjonijiet adegwati sabiex bl-ebda mod ma jfixkel jew jipperikola t-traffiku gej minn dik id-direzzjoni. Filwaqt li certament kull sewwieq kellu l-obbligu li jzomm a proper lookout, kien jinkombi fuqtali sewwieq grad ta' diligenza ferm akbar biex jaccerta ruhu illi, qabel ma jaghmel il-manuvra biex jinvadi l-karreggjata rizervata ghat-traffiku gej mid-direzzjoni kuntrarja, ikun jista' jibda jkompli u jtemm dik il-manuvra perikoluza minghajr riskju u wkoll minghajr ma jissorprendi propju lil dak it-traffiku li, bi dritt, ikun qed juza l-karreggjata ghalih rizervata.

Fejn l-assjem tal-provi hu tali li l-verzjonijiet tal-kontendenti huma hekk bilancjati li kull wahda tista' tirrizulta plawsibbli u veritjera, u ma tirrizultax dik ic-cirkostanza determinanti li tissoda l-konvinciment tal-Qorti favur tezi u mhux l-ohra, ma jibqax lecitu ghall-gudikant li jifforma opinjoni motivatafuq preponderanza ta' probabilitajiet. Il-gudikant allura kellu jasal ghall-konkluzzjoni li min jallega u min allura kellu l-oneru tal-prova, ma jkunx issodisfa l-prova.

Huwa minnu li l-Qortim'ghandhiex tkun marbuta mad-decizjonijiet li jillimitaw il-'life expectancy' sa massimu ta' 20 sena. Dan jista' jkun, u fil-fatt hu ppruvat, li kien f'certi kazijiet, estremament ingust. Hu ovvjuper ezempju, li mhux gust illi tillimita l-hjja lavorattiva ta' guvni ta' tmintax (18)-il sena ghaldan il-massimu. Dan ghaliex fir-rejalta' tal-hajja, il-midrub ikollu possibilita' kbira li jissupera dan il-limitu ta' eta' fittizja.

Madanakollu dan ma jfissirx necessarjament li f'kull kaz il-kalkolu ta' zmien ta' "life expectancy", fis-sens ta' aspettattiva ta' hajja lavorattiva, kellha tekwivali ghad-differenza bejn l-eta' tal-vittma u l-eta' pensjonabbli. Anke hawn il-kriterju hu ghal kollox wiehed riskjuz u alejatorju, semplicement ghaliex wiehed ma jistax jivvizwalizza l-futur, uc-chances and changes tal-hajja huma tant varji li hu difficli ferm li wiehed jistablixxi kriterjioggettivi li fuqhom kull kaz kellu jigi modellat. Bizzejjed jinghad li l-aspettativa ta' hajja lavorativa utili llum testendi oltre l-eta' pensjonabbli, li minn banda tfisser li l-vittma ser tibqa' tbati minn debilita' anke wara dik l-eta', u minn banda tfisser illi il-vittma ser tibqa' tkun f'posizzjoni li tahdem f'xoghol fruttifru oltre dik l-eta'. Il-grad u x-xorta ta' debilita' jassumu allura importanza determinanti kif taghmel ukoll il-kwalita' ta' xoghol, professjoni u kapacita' lavorattiva tieghu.

It-trapass taz-zmien ma kellux jimmilita favur il-persuna tenuta responsabbli ghall-incident u kontra l-vittma li sofriet id-danni. Ghalhekk meta l-kawza ddum ghal numru ta` sninbiex tigi deciza mhux siewi li jsir tnaqqis ghal lump sum payment ta` 20%.

Irid ikun hemm kompensazzjoni ghad-dewmien tal-proceduri gudizzjarji u fil-likwidazzjoni tal-kumpens, hu motivat ukollmill-fatt li ma hux sal-lum possibbli li jigi degretat il-hlas ta' l-imghax mid-data meta giet kagunata l-hsara. Jidher allura li jekk jigi kalkolat li l-valur tal-kapital bl-akkrexximent ta' l-imghax f'investiment ghaqli, ghandu pratikament jirdoppja fi zmien ghaxar (10) snin, ikun gust li l-persentagg ta' ghoxrin fil-mija (20%) ghall-lump sum payment jigi ugwalment ridott fuq dan il-perjodu b'rata ta' tnejn fil-mija (2%) kull sena mid-data ta' l-incident sakemm tigi finalment deciza l-kawza.Hu xieraq ukoll li ma jsir l-ebda tnaqqis fir-rata, fil-kazijiet fejn il-kumpens dovut ikun gie finalment determinat fi zmien ragonevoli - li l-Qorti tqis li ghandu jkun tlett (3) snin - minn meta jsehh l-incident li pprovoka d-danni. Dana mhux biss ghaliex dan hu zmien li fih il-proceduri gudizzjarji ghandhom jiehdu l-kors taghhom, imma wkoll biex jinghata spazju, opportunita' u incentiv lill-kontendenti li jfittxu soluzzjoni bonarja fl-iqsar zmien possibbli.