14/06/2005

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

FARRUGIA SACCO LINO

ALOISIO RAPHAEL ET vs AVUKAT GENERALI

N/A

PARTIAL SENTENCE

ALOISIO RAPHAEL ET vs AVUKAT GENERALI - 29/2004/1 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

Iva

SMIGH XIERAQ

F' sentenza preliminari, ir-rikorrenti kienu hassewhom aggravati, ai termini ta' l-Artikolu 231(1) tal-Kodici ta' l-Organizzazzjoni u Procedura Civili (Kapitolu 12 tal-Ligijiet ta' Malta), u intavolawrikors fejn talbu lill-istess Prim'Awla tal-Qorti Civili permess sabiex jappellaw minnha. Ir-rikorrenti talbu lill-Qorti biex:

1.Tiddikjara u tiddeciedi li bis-Sentenza moghtija mill-Qorti ta'l-Appell fil-kawza fl-ismijiet Valle del Miele Limited versus Raphael Aloisio, Malcolm Booker, Steve Cachia, Edward Camilleri, Andrew Manduca, Paul Mercieca u Stephen Paris personalment u fil-kapacita` taghhom ta' partners tad-ditta Deloitte & Touche Certified Public Accountants and Auditors, gew miksura l-artikoli 39(2) tal-Kostituzzjoni ta' Malta u 6(1) ta' l-Ewwel Skeda tal-Kapitolu 319 tal-Ligijiet ta' Malta billi gie lez id-dritt taghhom ghal smiegh xieraq quddiem dik il-Qorti.

2.Konsegwentement thassar l-imsemmija Sentenza u tordna l-prosegwiment ta' l-appell minnhom interpost fl-atti ta' l-istess kawza fuq il-mertu u

3.Taghmel dawk l-ordnijiet, tohrog dawk l-atti u taghti dawk id-direttivi li tqis xierqa sabiex twettaq, jew tassigura t-twettiq ta' l-artikoli 39(2) tal-Kostituzzjoni ta' Malta u 6(1) ta' l-Ewwel Skeda tal-Kapitolu 319 tal-Ligijiet ta' Malta.

Ir-rikorrenti pprezenta nota li fiha stqarr li l-bazi tal-azzjoni hija “the right to a court, which ispart of their right to a fair trial guaranteed by Article 6 (1)”.

L-ewwel eccezzjoni tal-Avukat Generali hija li preliminarjament l-intimat mhux il-legittimu kuntradittur f'dawn il-proceduri,u dan ai termini tal-artikolu 181B(2) tal-Kap. 12, stante li kienet tezisti awtorita` kompetenti ohra li setghet twiegeb ghal lanjanzi vantati mir-rikorrent. Ghalhekk l-intimat ghandu jkun liberat mill-osservanza tal-gudizzju. Ukoll ir-Registratur Qrati Civili u Tribunali fl-ewwel lok eccepixxa liminhabba n-natura tat-talbiet rikorrenti kif motivati fl-imsemmi rikors promotur, ir-Registratur, Qrati Civili u Tribunali mhux il-legittimu kontradittur f'dawn il-proceduri u ghaldaqstant ghandu jigi liberat mill-osservanza tal-gudizzju.

Permezz tal-Att XXIV tal-1995 gie introdott l-artikolu gdid 181 B. Dan jispecifika min ghandu jirraprezenta l-Istat fi proceduri fil-Qrati b‘mod specifiku u fis-subinciz (1) jghid li:
“(1) Il-Gvern ghandu jkun rapprezentat fl-atti u fl-azzjonijiet gudizzjarji mill-kap tad-Dipartiment tal-Gvern li jkun inkarigat fil-materja in kwistjoni.
(2) L-Avukat Generali jirrapprezenta lill-Gvern f'dawk l-atti u l-azzjonijiet gudizzjarji li minhabba n-natura tat-talba ma jkunux jistghu jigu diretti kontra xi wiehed jew aktar mill-kapijiet tad-dipartimenti l-ohra tal-Gvern.”

Mhux funzjoni ordinarja tar-Registratur tal-Qorti tar-Revizjoni tal-Atti Notarili li jipprovdi post fejn jistghu jinhaznu dawn id-dokumenti notarili, tant li din ir-responsabblta' giet assunta u mistennija li titwettaq f'qasir zmien min-Nutar tal-Gvern, li huwa l-kaptad-dipartiment koncernat .

Ghalhekk jekk xejn il-lanjanza tar-rikorrent dwar id-dewmien liqed jiltaqa' mieghu biex id-dokumenti jittiehdu mill-fond li jappartjeni lilu u jinhaznu band'ohraghandha tkun diretta kontra l-kap tad-dipartiment li bil-ligi jrid jahseb ghal tali eventwalita`.

Fid-dawl tal-emendi ghall-Art. 181 ta-Kap. 12, il-Qorti ikkonkludiet illi jidher b'mod car li l-eccezzjoni preliminari tal-intimat Registratur tal-Qorti tar-Revizjoni tal-Atti Nutarili, li humhux il-legittimu kontradittur f'dawn il-proceduri hija fondata, u ghalhekk qed tigi milqugha.

Bl-istess mod jinghad li l-ilment fir-rikors odjern ma humiex diretti versu l-operat tar-Registratur tal-Qorti izda kontra dak tal-Imhallef u kontra l-Kummissarju tal-Pulizija. Ghaldaqstant il-Qorti tilqa' l-ewwel eccezzjoni tal-intimat Registratur tal-Qorti u tilliberah mill-osservanza tal-gudizzju bl-ispejjez kollha kontra r-rikorrent.

Il-lanjanza kostituzzjonali tar-rikorrenti hija dwar kwistjoni gudizzjarja u mhux amministrattiva. Ghal dawn il-motivi tillibera lir-RegistraturQrati Civili u Tribunali mill-osservanza tal-gudizzju u tichad l-ewwel eccezzjoni tal-Avukat Generali.

It-tieni eccezzjoni tal-Avukat Generali hi li l-Qorti ghandha tiddeklina milli tezercital-poteri kostituzzjonali taghha rigward dan il-kaz ai termini tal-art 436(2) tal-Kostituzzjoni peress li jezistu rimedji adegwati ohra ghar-rikorrenti. Ir-raguni ta' dan fin-nota tal-osservazzjonijiet a fol 41 li ghad jista' jsir appell mis-sentenza shiha fl-ahhar tal-kawza liema rimedju ghadu jezisti sal-lum. L-Avukat Generali sostna li r-rimedju kostituzzjonali huwa wiehed straordinarju u ma jistax jintuza minnflok jew qabel ma jkun gie ezawrit rimedju ordinarju.

Il-Qorti ghandha l-obbligu li f'certu cirkostanzi tirrifjuta li tezercita s-setghat taghha f'kull kaz meta tkun sodisfatta li mezzi xierqa ta' rimedju ghall-ksur allegat huma jew kienu disponibbli favur dik il-persuna skond xi ligi ohra. Altrimenti tkun qedgha tagixxi ta' Qorti tat-tielet istanza - haga li tmur kontra l-ligi. Jekk kien hemm mezzi xierqa ohra il-Qorti ghandha tiddirigi ruhha lejn ir-rifjut tal-ezercizzju tas-setghat taghha taht l-artikolu 46 tal-Kostituzzjoni ta' Malta, mhux biss meta ma jistax isir mod iehor ghaliex ir-rimedju jkun essenzjalment residenti quddiem Qorti ohra, imma anke meta l-indagini gudizzjarja u r-rimedju ghall-ilment ikunu sostanzjalment duplikati fiz-zewg mezzi miftuha ghal min ikun qieghed iressaq l-ilment.

Maghmula dawn il-kostatazzjonijiet, b'referenza ghall-kaz odjern il-Qorti ma thossx li ghandha tirrifjuta li tezamina l-kaz in ezami ghax f'dan il-kaz jekk jigi applikat ir-rimedju l-iehor u cioe` dak tal-appell wara s-sentenza finali jkun qieghed jittiehed dritt lir-rikorrenti.

Il-mezzi l-ohra disponibbli ghar-rikorrenti ma jistghux jigu adoperati f'dan l-istadju. Ir-rimedju alternattiv suggerit mill-Avukat Generali ma jistax jirrimedja kompletament il-lanjanzi tar-rikorrenti. Il-mezzi l-ohra ta' rimedju ma jpoggux lir-rikorrenti fl-istess pozizzjoni. Ghal dawn il-motivi tichad ukoll it-tieni eccezzjoni tal-Avukat Generali.

L-Avukat Generali eccepixxa wkoll bhala tielet eccezzjoni tieghu l-intempestivita` tal-azzjoni odjerna. Sostna li f' dan l-istadju huwa kmieni wisq biex ir-rikorrenti javvanzaw l-ilmenti dwar ksur tad-drittijiet fondamentali taghhom.

Din l-eccezzjoni hija bazata fuq it-tieni eccezzjoni u peress li giet michuda t-tieni eccezzjoni ghall-istess ragunijiet giet michuda mill-Qorti.

L-Avukat Generali eccepixxa wkoll li l-proceduri kostituzzjonali ma jistghux jintuzaw bhala forma tat-tieni appell minn sentenza gja moghtija mill-Qorti tal-Appell.

Fil-principju dan hu hekk. Il-Qorti Kostituzzjonali qatt ma tista' tkun it-tieni Qorti tal-Appell izda dan ma jista' qatt ifisser li din il-Qorti ma taghmilx id-doveri taghha. Fil-kaz in ezami pero` mhux qieghed isir dan, izdar-rikorrenti qed jallegaw li gie milqut dritt kostituzzjonali taghhom li certament din il-Qorti matistax tqisu bhala frivolu u dan minghajr ebda riflessjoni favur jew kontra l-ezitu finali tal-kawzaodjerna. Jinghad ukoll li l-Onorabbli Qorti tal-Appell ma ezaminatx il-meritu tal-kwistjoni li dwarha sar l-appell u ghalhekk certament wiehed ma jistax iqis li jkun qed isir tieni appell. Is-sentenza tal-Onorabbli Qorti tal-Appell dahlet fuq l-irritwalita` tar-rikors tal-appell. Ghaldaqstant giet michuda ukoll ir-raba' eccezzjoni preliminari.

Il-Qorti kkonkludiet illi r-rikorrneti ghandhom ibatu l-ispejjez tar-Registratur tal-Qorti minhabba li kienu huma li ghamlu t-talba ghall-kjamata in kawza tieghu. Dwar l-eccezzjonijiet l-ohra, l-ispejjez kontra l-Avukat Generali.