08/11/2004

CONSTITUTIONAL

DE GAETANO VINCENT, CAMILLERI JOSEPH D., FILLETTI JOSEPH A.

XUEREB GEORGE vs REGISTRATUR TAL-QRATI ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

XUEREB GEORGE vs REGISTRATUR TAL-QRATI ET - 742/2000/1 - CONSTITUTIONAL, MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, LEGITTIMU KONTRADITTUR - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, LEGITTIMU KONTRADITTUR - ZMIEN RAGJONEVOLI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, RAPPREZENTANZA GUDIZZJARJA TAL-GVERN - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, TLIET TIPI TA` KONVENUT - GVERN, RAPPREZENTANZA GUDIZZJARJA TA` - SENTENZA, DISPOSITTIV TA`

Huwa minnu li l-Artikolu 219 tal-Kodici ta' Organizzazzjoni u Procedura Civili (Kapitolu 12) jippreskrivi illi "Kull dikjarazzjoni li l-qorti trid li tkun deciziva jew obbligatorja, ghandha tigi mdahhla fid-dispozittiv." Pero` huwa wkoll principju stabbilit fil-gurisprudenza illi dan l-Artikolu 219ifisser illi "biex dikjarazzjoni tkun konklusiva jew obbligatorja ma tridx tkun merament jew ragonament jew semplici motiv izda vera soluzzjoni ta' kwistjoni trattata fis-sentenza li tirraprezenta l-konkluzjoni finali tal-Qorti fuq il-kwistjoni. Dak li hu importanti huwa illi s-soluzzjoni jew konkluzjoni tkun inkluza fis-sentenza u ma jimportax f'liema parti partikolari taghha: "operative part of the judgement" ghandha logikament tfisser kull parti tas-sentenza fejn tassew ikun hemm soluzzjonijew definizzjoni ta' kwistjoni li l-Qorti tintendi li ghandha tkun konkluziva jew obbligatorja.

L-Artikolu 181B tal-Kap. 12, introdott bl-Att XXIV ta' l-1995, elenka min ghandu jirraprezenta l-Gvern fi proceduri fil-qrati b'mod specifiku. Skond l-Artikolu 181B(1), il-Gvern ghandu jkun rapprezentat fl-atti u fl-azzjonijiet gudizzjarji mill-Kap tad-Dipartiment li jkun inkarigat fil-materja in kwistjoni. Pero fis-subinciz (2) il-ligi tkompli tghid li: "L-Avukat Generali jirraprezenta lill-Gvern f'dawk l-atti u l-azzjonijiet gudizzjarji li minhabba n-natura tat-talba ma jkunux jistghu jigudiretti kontra xi wiehed jew aktar mill-kapijiet tad-dipartiment tal-Gvern." Fis-sistema guridiku taghna, huwa r-ram Ezekuttiv tal-Gvern - il-kelma "Gvern" mifhuma fis-sens wiesa' u pjuttost dottrinali ta' "Stat" - li jidher kemm f'kawzi ta' natura penali (hekk ara, per ezempju, l-Artikolu 4(1) tal-Kodici Kriminali) kif ukoll f'kawzi ta' natura civili, inkluzi dawk kostituzzjonali. Infatti, huwar-ram Ezekuttiv tal-Gvern li jinsab f'posizzjoni li jista' jaghti rimedju effettiv f'kaz li l-"Istat" jew wiehed mir-rami l-ohra jirrizulta, fi proceduri gudizzjarji, li jkun b'xi mod naqas; u huwa wkoll ir-ram Ezekuttiv li ghandu l-mezzi biex jista' jassigura li, safejn hu possibbli, iz-zewg rami l-ohra ma jagixxux b'mod li jigu lezi d-drittijiet ta' terzi.

F'kawzi ta' natura kostituzzjonali bbazati fuq id-drittijiet fundamentali, il-legittimi kontraditturi ta' dawk l-azzjonijiet jinqasmu fi tlett kategoriji. L-ewwel kategorija tikkomprendi dak li huwa allegat li huma direttament jewindirittament, responsabbli, ghall-kummissjoni jew ommissjoni, ta' xi fatt li jikser xi dritt fundamentali protett mil-ligi. Fit-tieni kategorija huma dawk li ghall-ommissjonijiet jew kummissjonijiettal-persuni ta' l-ewwel kategorija jistghu jkunu responsabbli biex jaghtu jew jiffornixxu r-rimedjili s-sentenza, li takkolji l-lament tal-ksur ta' dritt fundamentali, tissanzjona. It-tielet kategorija mbaghad hemm dawk il-partijiet kollha li jkunu in kawza, meta l-kwistjoni kostituzzjonali tinqala' fuq jew waqt xi procedura gudizzjarja.

F'dawn il-proceduri ta' natura kostituzzjonali hemmzewg aspetti li mhux necessarjament ikunu konnessi - ir-responsabbilita` ma tkunx necessarjament konnessa mar-rimedju - cioe` l-att anti-kostituzzjonali jista' jkun kommess minn persuna, waqt li r-rimedju jew il-mizuri rimedjali jigu pretizi minn haddiehor.u ghalhekk, dawk il-persuni li jirrapresentaw dawk il-fonti rimedjali qatt ma jista' jinghad li mhumiex il-legittimi kontraditturi - anke metamhumiex responsabbli bl-ebda mod ghall-misfatt kostituzzjonali u ma' ghandhom assolutament ebda possibilita` li jinfluwenzaw b'xi mod dak il-misfatt. Dan qed jinghad b'mod assolut, ghalkemm ir-realta` -- daqstant iehor assolutament - tkun dejjem mod iehor. Per ezempju - fil-kaz ta' dewmien biex tinghata sentenza - il-Qorti ma tkunx qed timrah fl-immaginattiv meta tghid li parti almenu mit-tort ta' dak id-dewmien kien dovut ghan-numru eccessiv ta' kawzi li mhallfin successivi, kellhom, fis-sninli damet il-kawza, fattur dan li xi ftit jew wisq huwa attribwibbli ghall-amministrazzjoni ta' l-Onorevoli Ministru tal-Gustizzja u mhux biss esklussivament ghan-nuqqasijiet ta' l-Imhallfin - kif semplicement donnu tirritjeni dik is-sentenza.

L-Avukat Generali huwa persuna li hija kompriza fit-tieni kategorija in kwantu jekk, ghall-grazzja ta' l-argument, l-allegat lament tar-rikorrent jigippruvat, huwa f'pozizzjoni li jipprovdi rimedju finanzjarju - u fil-kaz odjern, ir-rimedju li mad-daqqa t'ghajn jidher li hu l-aktar indikat huwa dak tal-kumpens pekunjarju (kemm-il darba ma tiddecidix li s-semplici dikjarazzjoni li kien hemm lezjoni tammonta ghal "just satisfaction"). L-Avukat Generali huwa wkoll persuna tat-tieni kategorija in kwantu dejjem ghandu interess li jkun jaf u jara lil-ligijiet u l-proceduri gudizzjarji jikkonformaw ruhhom mal-Kostituzzjoni u l-Konvenzjoni Ewropea.

Hawnhekk gie ritenut li proceduri quddiem il-Prim' Awla tal-Qorti Civili li b'kollox kienu damu tmintax-il sena kienu twalu eccessivament u b'hekk gie lez id-dritt tar-rikorrent ghal smiegh xieraq fi zmien ragjonevoli. Ghalkemm ir-rikorrent kien responsabbli in parti ghad-dewmien, xorta wahda dik-il parti tad-dewmien li ghaliha ma kienx responsabbli hu kienet eccessiva u leziva tad-drittijiet tieghu.

Il-Qorti qieset li f'kazijiet bhal dan ir-rimedju ordinarju kellu jkun fil-formata' kumpens pekunjarju. Madanakollu l-Qorti naqset il-kumpens ta' Lm3000 likwidat mill-ewwel Qortighal Lm600 billi r-rikorrent kien responsabbli ghal parti mid-dewmien (6 snin minn 18).