14/07/2004

OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR)

SCIBERRAS PHILIP

ATTARD JOSEPH ET vs CINI EMANUEL

N/A

PARTIAL SENTENCE

ATTARD JOSEPH ET vs CINI EMANUEL - 3/2001/1 - OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR), GOZO

Yes

LOKAZZJONI, RITRATTAZZJONI TA` SENTENZA TAL-BORD LI JIRREGOLA L-KERA - TERMINU GHALL-AZZJONI

Fil-kazijiet ordinarji tar-ritrattazzjoni kontemplati fil-Kodici ta' Procedura Civili (Kap 12) il-ligi permezz ta' l-Artikolu 818 tippreskrivi z-zmien statutorju ta' tliet xhur li fih tista' ssir it-talba ghar-ritrattazzjoni. L-istess ligi taghmel li dan it-terminu jibda jghaddi skond liema ragunitkun giet additata minn min ikun qed jippretendi s-smiegh mill-gdid a norma tal-Artikolu 811. Hekkjinghad illi t-terminu statwit ta' tliet xhur jibda jiddekorri:-

1. fil-kaz previst taht para(a) u (h), mill-jum li fih jinkixef il-qerq jew jinsab id-dokument;

2. fil-kaz stipulat tahtpara (b) mil-jum li l-attur ikun gie jaf bis-sentenza;

3. fil-kaz stabbilit taht para (j) mil-jum li fih tkun giet dikjarata l-falsita` b'sentenza moghtija wara;

4. f'kull kaz iehor, minn dak in-nhar tas-sentenza attakkata.

It-terminu msemmi huwa wiehed ta' dekadenza.

Dan ma jfisserx illi dawn l-istess disposizzjonijiet japplikaw 'mutatis mutandis' ghal kaz tas-smieghmill-gdid taht l-Artikolu 42 tal-Kap. 69. Il-Kap 69 huwa sieket kwantu ghaz-zmien ghall-proponimentta' kawza taht dak l-artikolu. In effetti kull ma jinghad f'dan il-kuntest jirrigwarda dak biss kontemplat fl-Artikolu 43 li jsegwih, jigifieri, li r-rikors ghas-smiegh mill-gdid ghandu jkun fih il-fatti li fuqhom hija bazata t-talba u ghandhom jithallsu mieghu d-drittijiet imsemmijin fl-Artikolu29 ossija dawk tar-registru skond l-Artikolu 39.

Minkejja dan in-nuqqas, dan ma jfissirx illikellhom jigu applikati n-normi generali tal-ligi procedurali, senjatament l-Art. 818 (1) tal-Kap 12anke ghal dan il-kaz partikolari. Il-ligi specjali dan ma tghidux. Ubi lex voluit, dixit.

L-anqas jista' jsir abbinament tad-dispost ta' l-Art 811 (j) ma' l-Art 42 ghall-iskop tad-dekorrimenttat-terminu. Fil-wiehed (Art 42) d-dritt tar-ritrattazzjoni hu limitat ghal kaz fejn id-dikjarazzjoni falza tkun maghmula mill-parti; taht l-Art 811 (j) hu estiz ghal kaz fejn il-provi jridu jigu dikjarati foloz. Taht l-ewwel ipotesi l-ezami tad-dikjarazzjoni falza tigi skrutinata mill-istess Bord fil-kaz tat-tieni huwa mehtieg li l-falsita` tkun tirrizulta minn sentenza "ad hoc".

Premessa din il-qaghda tinsorgi d-domanda jekk ghandux allura jfisser illi fil-kaz ta' talba ta' ritrattazzjoni taht l-Art 42 tal-Kap 69 l-parti hi libera li tressaq talba konsimili meta trid. Tali sitwazzjoni, jekk konsentita, jew accettata, certament tistultifika c-certezza tal-gudikat. Kif drabi ohra rilevat "l-effikacja guridika u socjali tal-gudikat tirrikjedi illi l-amministrazzjoni tal-gustizzja da parte tal-Qorti tal-pajjiz ma tigix imfixkla u intralcjata billi fi kwalunkwe zmien u bla ebda limiti l-parti li titlef kawza terga' tqajjem kwestjonijiet rigward taghha u terga' tiftaha".

Ic-certezza tal-gudikat kombinat maz-zmien rikjest biex il-parti tagixxi ha tirradrizza l-qaghdataghha konsegwenti ghad-decizjoni sfavorevoli ghaliha. Difficli li taccetta li l-ligi qeghda hemmbiex tippremja l-inazzjoni jew li thalli fl-arbitriju ta' dak li jkun l-ghazla taz-zmien biex jimpunja s-sentenza. Wiehed allura jistaqsi kemm irid jghaddi zmien biex jista' jitqies illi l-parti tkuntilfet il-jedd ta' azzjoni bhal din hawn kontemplata. Ir-risposta ghal dan il-kwezit ma tistax tinstab f'astrattizmi guridici jew teoriji li ma jikkonvincux, izda ghandha tinstab fl-adozzjoni ta' argomenti validi u sostenibbli.

Hu possibbli li tingibed inferenza mill-konsiderazzjoni illi gjaladarba, b'gustifikazzjoni estratt mill-Artikolu 20 tal-Kap 69, rigward setghat moghtija taht il-Kap 12 estendibbli lill-Bord, il-Bord tal-Kera hu rikonoxxut id-dritt li jokkupa ruhu mill-motivi additati ghar-ritrattazzjoni taht l-Art 811 tal-Kap 12. Ifisser allura illi ghandhom isibu, sa fejn applikabbli, anke ghal kaz ta' ritrattazzjoni prospettati taht l-Art 42 tal-Kap 69, certi normi ohra raffigurati taht l-istitut tar-ritrattazzjoni fil-Kap 12; kompriz allura l-Artikolu 818 tieghu rigwardanti t-terminu legali li fiha ghandha titressaq talba ghar-ritrattazzjoni. Espressament l-Art 42 dan ma jghidux u l-ebda provvediment iehor specifiku tal-Kap 69 ma jippreciza dan. B'danakollu, in omagg ghall-enuncjazzjoni tal-principju fuq accennat tas-sobrijeta` u c-certezza tal-gudikat il-Qortiirriteniet li ma kienx hemm raguni il-ghala l-Artikolu 818 ma kellux jigi konsiderat u applikat.

Naturalment dan kollu jehtieg li jigi nterpretat bil-bon sens u applikat fil-limiti gusti. Lihu zgur pero` hu l-fatt illi ma jistghax jigi ritenut validu l-applikazzjoni tas-subinciz (1) ta' l-Artikolu 818 li strettament jghodd biss ghal kazijiet enumerati fl-Artikolu 811. Pjuttost ghal kazhawn dibattut tista' ragonevolment tinghata applikazzjoni lill-emenda li ddahlet bl-Att XXIV ta' l-1995 u li, fis-subinciz (2) ghall-Artikolu 818, introduciet bhala mizura prekawzjonali, izda effettiva, illi "ma tista' tintalab f'ebda kaz ritrattazzjoni wara li jghaddu hames snin minn meta tkun inghatat l-ewwel sentenza".

Jekk jigi koncess illi dan il-provvediment jigi applikat ghal kaz taht konsiderazzjoni jkun ifisser allura illi z-zmien ta' hames snin ma kienx lahaq skorra. Il-Qorti irriteniet li fil-kaz in ezami it-terminu ta' hames snin ma kienx lahaq skorra u ghalhekk irrevokat is-sentenza tal-Bord.