Summary
Il-legittima hija dik il-parti tal-proprjeta' tad-decujus li l-ligi tirriserva lill uliedu u lil dawk kollha parentati mieghu li ghandhom dritt ghaliha skond il-ligi. Il-legittima kunsidrata bhala forma ta' successjoni intestata, tiddevolvi ex lege; u tikkostitwixxi limitazzjoni ghad-dritt assolut,appartenenti lid-decujus, qua propretarju tal-beni tieghu, li jiddisponi mill-proprjeta' tieghu "in the most absolute manner."
Illi salv din il-limitazzjoni legali, id-decujus ghandu l-fakolta' li jiddisponi mill-beni tieghu kif jidhrilu. "Il-ligi tirrikonoxxi li d-decujus ghandu l-fakolta' li jiddisponi [mill-proprjeta' tieghu] b' mod pur u semplici bla ma timponilu ebda determinazzjonita' l-ispeci tal-beni li minnhom jiddisponi". Minn dan isegwi li jekk t-testatur ma jeccedix dikil-porzjoni tal-assi riservata ghall-legtimarji, huwa jista' 'iddisponi mill-beni tieghu kif irid hu.
Illi, ghalkemm ghall-fini tal-komputazzjoni tal-quantum tal-parti riservata ghall-legittimarji, il-ligi tiddisponi li din ghandha ssir fuq l-assi ereditarju kollhu, wara li jitnaqqas il-passiv inkluzi l-ispejjez tal-funeral, dan ma jghatix lill-legittimarji d-dritt li jezigu, jew l-obbliguli jiehdu, sehem minn kull oggett li jikkostitwixxu l-beni tad-decujus. Il-limitazzjoni imposta mill-ligi tirrigwarda biss l-ammont tal-parti riservata u li mhix disponibbli mit-testatur; izda stabbilit l-ammont ta' din il-porzjoni, it-testatur, qua propretarju tal-beni tieghi, dejjem ghandu d-dritt li jiddisponi mill-beni tieghu kif irid minghajr limitazzjoni ulterjuri, salv dak li hemm kontemplat fl-Artikolu 620 (1) tal-kap.16.
Mill-premess isegwi li t-testatur ghandu d-dritt jiddisponi mill-parti disponibbli kif jidhrilu; u li anke ghal dik il-parti riservata lill-legitimarji huwa ghandu d-dritt jhalli "una determinata specie di beni anzicche' una quota di tutti I singoli suibeni" determinata. Konsegwentement huwa ghandu l-fakolta' li jghati b' titolu ta' legat il-beni tieghu kollha, purche' il-valur taghhom ma jeccedix il-valur tal-kwota riservata, liema parti tista' tikkonsisti kemm f' beni mobli u immobli, jew f' mobbli biss jew vice versa. Ghax il-ligi, filwaqtli tiddisponi li l-legittima hija sehem mill-proprjeta' tad-decujus, ma tillimitax fis-sens li ma tiddeterminax l-ispecie tal-beni li ghandhom jifformaw din il-porzjon; u allura, d-decujus, li ghandu d-dritt jaghmel li jrid bil-kwota disponibbli, ma hux obbligat ihalli lill-legittimarji determinata speci ta' beni jew korpi, b' mod li t-testatur seta' bigh kull ma kellu, mobili (inkluzi titoli)u/immobbli, u jhalli biss fil-patrimonju flus kontanti. "Del resto il-legittima hija kwota ta' beniu mhux speci determinata ta' beni; b' mod li jekk id-decujus ma jkunx iddispona minn dik il-kwota,huwa jkun gie li osserva l-ligi u ma jistax jigi attakkat it-testment tieghu"
Illi isegwi ghalhekk li la darba t-testatur huwa liberu li jrrizerva "una determinata specie tal-beni tieghu" huwaghandu l-fakolta' li jhalli proprjeta' specifika in sodisfazzjoni tal-legittima, jew akkont tal-istess legittima. Konformament ma' dan, il-ligi fl-Artikolu 620 (3) tiddisponi li dik il-proprjeta' lil-legittimarju jkun irceva minghand it-testatur matul hajtu u li tkun soggetta ghall-kollazzjoni, ghandha tigi meqjusa bhala li inghatat akkont tal-legittima u "shall impute to it all such things".
Illi principju iehor bazat fuq id-dritt tal-proprjeta' tat-testatur huwa li l-legati mhollijamit-testatur ghandhom jigu rispettati, stante li dawn jirrapprezentaw il-volonta' tieghu li, bhalaproprjetarju ghandu d-dritt jiddisponi mill-proprjeta' kif irid. Il-legati jittiehdu biss in konsiderazzjoni fil-valutazzjoni tal-assi ereditarju ghall-finijiet tal-komputazzjoni tal-legittima; izdagia la darba, il-porzjoni riservata ma titmiss fil-kwantum taghha, u ghalhekk jkun jibqa' proprjeta' sufficjenti biex tithallas il-legittima, il-legati ma jistghux jigu minsusin. Jekk imbaghad it-testatur ikun ecceda l-parti indisponibbli fis-sens li din ma tkun bizzejjed biex tissodisfa l-legittima, allura f' dan kaz il-legati jigu ridotti sa kemm ikun necessarju biex tigi re-integrata il-porzjoni riservata lill-legittimarji ex lege.
Izda ghajr li t-testatur ghandu d-dirtt jiddeterminal-ispecie tal-proprjeta' li huwa jirid jhalli in sodisfazzjoni tal-legittima, il-ligi timponi limitazzjoni, ulterjuri ghal dik tal-ammont, u cioe' li legittima hija dovuta' in piena proprjeta' u t-testatur ma jistax jimponi fuq dik il-kwota' pizijet u kondizzjonijet.. "Il-legittima hija dovuta fiproprjeta' assoluta - in piena proprjeta', u t-testatur, peress li hija porzjoni ndispensabbli, ma jistax jimponi fuqha l-ebda piz jew l-ebda kondizzjoni." F' dan ir-rigward huwa opportun li jigi rilevat li din id-disposizzjoni tal-Artikolu 620 (1) ma tillimitax id-dritt tal-testatur li jghazel huliema parti mill-beni tieghu ghandha tigi riservata ghall-legittimarji, izda tfisser li t-testatur ma jistax jimponi hu piz jew kondizzjoni fuq il-proprjeta' ut sic li ser tigi assenjata bhala legittima.
Illi minn dan isegwi li, hekk kif huwa ghandu d-dritt jghazel il-porpjeta' partikolaridestinata ghall-legittimarji, ghandu jkollu d-dritt li jiddisponi minn liema parti tal-proprjeta' ghandha tigi sodisfatta l-legittima f' kaz li l-legittima tigi rekalmata. B'dan il-mod it-testatur mhux qed jimponi la piz u lanqas kondizzjoni fuq il-proprjeta' destinata ghall-legittimajri. Ma hemm ebda tnaqqis fil-valur tal-proprjeta' mhollija jew menomazzjoni tad-dritt tal-legittima.
Meta t-testatur jindika determinata speci tal-beni ereditarji minn fejn ghandha tigi sodisfatta l-legittima kemm il-darba din tigi reklamata, b' daqshekk ma jxekkilx l-esercizju tad-dritt tal-legittima, imma jesercita dritt li huwa tieghu bhala testatur proprjetarju tal-beni, kif rikonoxxut mill-ligi u mill-insenjament gurisprudenzjali.
