Summary
Gurisprudenza antika tirritjeni li kawza kostituzzjonali tista' tipprocedi anke fl-assenza ta' legittimu kontradittur, ghax dak li hu mportanti, f'kawzi simili, huwa r-rimedju mhux min jissejjah intimat. Il-Qorti hawnhekk sostniet pero', li anke fi proceduri kostituzzjonali ghandu jkun hemm intimat,ghalkemm fid-dawl tad-duttrina ricenti li jkun hemm aktar flessibilita' fil-procedura u li ghandhatinghata interpretazzjoni aktar wiesgha lill-artikolu 175 tal-Kap 12 tal-Ligijiet ta' Malta, dan ir-rekwizit m'ghandux, hlief eccezzjonalment, ikun ta' ostakolu definittiv ghal prosegwiment tal-kawza.
Fi proceduri kostituzzjonali fejn qed jigi allegat dewmien fi proceduri ordinarji, il-legittimu kontradittur huwa l-Istat rapprezentat mill-Avukat Generali.
Jekk ma jigix muri, li fil-fatt, kien hemm vjolazzjoni vera u reali, ma jistax jitqies li kien hemm ksur tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem, specjalment meta l-akkuzat kellu rimedji ohra ordinarji li ma wriex disponibilita'li jaghmel uzu minnhom. Jekk persuna thoss li d-drittijiet fundamentali taghha qed jigu pregudikati, ghandha titkellem mill-ewwel jew mal-ewwel opportunita', u mhux thalli l-process ghaddej u tippartecipa fl-istess process, u wara tilmenta li ma kellhiex smigh xieraq.
L-ordinament guridikuta' pajjiz ghandu jinghata l-istess opportunita' li jsolvi l-problemi u n-nuqqasijiet li l-operazzjoni taghhu jista' johloq, u jkun hemm ingustizzja kbira u nsult lis-sistema guridika tal-pajjiz, jekkdak li jkun ma jitlobx rimedju ordinarju biex wara jitlob li jhassar il-process kollu billi jitlobrimedju straordinarju. Is-sistema guridika mhux qieghda hemm biex tigi abbuzata u manipulata biex dak li jkun jiehu vantagg a skapitu tal-gustizzja.
Kull akkuzat fi proceduri kriminali ghandu,veru, dritt ghal smigh xieraq, izda hu ghandu dmir jikkawtela l-interessi tieghu u joggezzjona metajhoss li l-process qed ikun ta' pregudizzju ghalih; fin-nuqqas, rimedju straordinarju ma jkunx esperibbli.
Kemm il-Konvenzjoni Ewropea kif ukoll il-Kostituzzjoni trid li l-Qorti tkun indipendenti u imparzjali, u ma tghid xejn dwar il-periti li l-Qorti tista' tahtar biex jassistuha fl-istharrig taghha. Il-ligi trid li l-indipendenza tigi riflessa fil-Qorti, ghax id-decizjoni finali hi f'idejn il-Qorti mhux f'idejn il-periti. Fi kliem iehor, ghalkemm il-Qorti solitu li ssegwi l-pariri li jaghtuha l-esperti minnha mahtura, dawn jibqghu biss opinjonijiet, u d-decizjoni li taffettwa l-liberta' tal-akkuzat tehodha l-Qorti, u l-Qorti biss. Il-Qorti ghandha dmir tgharbel sew l-opinjonijiet tal-esperti maqbuda minnha, imma tista' tinjora dawk l-opinjonijiet u ticcensurahom jekk ma jkunux qdew l-inkarigu lilhom moghti skont kif titlob il-ligi. Il-kelma finali hija f'idejn il-Qorti, u hijadin li, skont il-Konvenzjoni u l-Kostituzzjoni, trid tkun indipendenti u mparzjali.
Fuq danil-principju l-Qorti ddistakkat ruhha minn gudikat precedenti fejn kien gie sostnut li esperti mahtura minn fost membri tal-Korp tal-Pulizija ma jistghux jitqiesu bhala indipendenti u allura kienu jledu l-principju ta' smigh xieraq.
Biex jigi determinat jekk is-smigh f'xi proceduri quddiem il-Qorti sarx fi zmien ragjonevoli kif mitlub mill-artikolu 39(2) tal-Kostituzzjoni u mill-artikolu 6(1) tal-Konvenzjoni Ewropea, wiehed irid iqis ic-cirkostanzi kollha partikolari f'dawk il-proceduri,u b'mod partikolari:
1) in-natura u/jew komplessita' tal-kaz in kwistjoni,
2) il-kondotta tal-partijiet fil-kawza, u
3) il-mod kif dawk il-proceduri gew trattati u kondotti mill-awtorita' gudizzjarja stess.
Ghar-rigward tar-ragonevolezza tad-dewmien ghandha ssir distinzjoni bejn process kriminali u dak civili, ghax fejn il-liberta' jew il-gih tal-persuna jkunu in issue, hu mportanti li l-kwistjoni ma titwalx aktar milli hu necessarju, u fil-waqt li fil-process civili, wiehed jista' jaccetta certu dewmien, dan m'ghandux ikun permess meta hemm imdendla kontra persuna akkuza ta' natura kriminali. Ovvjament, kollox hu relattiv u kollox ghandu jitqies fil-kuntest tac-cirkostanzi partikolari tal-kaz li jistghu jwasslu ghar-ragonevolezza taz-zmien li ttiehed biex jigi determinat il-kaz in kwistjoni.
Biex id-dewmien jaghti lok ghall-ksur tad-dritt fondamentali tal-akkuzat,dak id-dewmien irid ikun "irragjonevoli".
