31/01/2003

CIVIL COURT, FIRST HALL

SCIBERRAS PHILIP

BORG CHARLES NOE vs VELLA FRANCIS ET NOE

N/A

FINAL JUDGEMENT

BORG CHARLES NOE vs VELLA FRANCIS ET - 1447/1992/1 - CIVIL COURT, FIRST HALL, MALTA

CMR CONVENTION, ESKLUZJONI TA` RESPONSABILITA` MINHABBA KAZ FORTUWITU JEW FORZA MAGGURI - KAZ FORTUWITU, ELEMENTI TA` - KAZ FORTUWITU, EVITABILITA` TA` - KAZ FORTUWITU, PREVEDIBILITA` TA` - KUNTRATT, KLAWSOLA TA` EZONERU - VETTURAL, RESPONSABILITA` FIL-KAZ TA` SERQ TAL-MERKANZIJA - VETTURAL, RESPONSABILITA` TA`

Il-konvenzjoni tac-CMR bhal kull konvenzjoni jew ligi ohra, tahseb ukoll ghall-ezoneru mir-responsabilita' jekk it-telf, dannu jew dewmien ikun il-konsegwenza, inter alia, ta' "circumstances which thecarrier could not avoid and the consequences of which he was unable to prevent" (Art 17 (2)).

F'sitwazzjoni bhal din l-oneru tal-provi jinkombi b'logicita` lit-trasportatur.

Ic-cirkostanzi li ghalihom jirreferi l-artikolu citat 17 (2), jkopru zewg sitwazzjonijiet distinti, definiti bhala "force majeure" u "cas fortuit".

Dwarhom jinghad illi ta' l-ewwel tindika xi haga imposta fuq it-trasportatur minn terz b`poter koercittiv de facto hew de iure. Dan jinkludi Att ta` Stat,rekwizizzjoni Governattiva jew l-effetti ta` strikes jew azzjoni industrijali ohra. Madanakollu, tkopri wkoll cirkostanza accidentali li tmur lil hinn mill-kors normali ta` l-eventi fl-ambjent li fihissehh, event li la huwa fil-poter tal-bniedem jew prevedibbli jew evitabbli fil-gudizzju tieghu, bhal incident tan-natura. Il-kaz ta` "Cas fortuit" minn naha l-ohra tammonta ghal cirkostanza accidentali kagunata mix-xorti, li hija estranea ghall-attivitajiet normali tat-trasportatur, u li mhix prevedibbli jeew evitabbli, li pero` ssehh waqt u fit-twettieq tal-kuntratt, bhal per ezempju nar gewwamahzen.

Il-vera portata ta' dawn iz-zewg kuncetti, li certi awturi jqisu sinonimi u ohrajn,li ma humiex, tircievi l-interpretazzjoni mill-ezami tad-decizjonijiet. Jigi rilevat illi gurisdizzjonijiet differenti jaghtu lil dawn il-kuncetti tifsira mhux dejjem uniformi. Kollox pero' hu rigwardat mill-ottika tal-fattispeci partikolari.

Koncettwalment pero' jidher li l-punt rikorrentimhux tant jekk f'kazijiet konsimili l-vettural kienx, jew le negligenti, izda, u dan ghallanqas fil-kazistika Ingliza fil-kazijiet ta' serq fl-ambitu ta' dan is-suggett, jekk il-vettural seta` jevital-fatt u jipprevjeni l-konsegwenzi tieghu. Jekk jigi accertat li dan seta' jaghmlu, jitqies li kienresponsabbli minkejja jekk jigi valutat bi kriterji ta` negligenza ma jitqiesx li jkun gab ruhu b`mod irragjonevoli fin-nuqqas li jeghleb ir-riskju.

Fil-ligi taghna dawn l-istess kuncetti - 'force majeure' u 'cas fortuit' huma kodifikati fl-Art. 1029 tal-Kodici Civili li jipprovdi li "kullhsara li tigri b'accident jew b'forza magguri, ibatiha, fin-nuqqas ta' disposizzjoni espressa tal-ligi li tghid il-kuntrarju, dak illi fuq il-persuna jew il-beni tieghu tigri l-hsara."

Fil-kazijiet ezaminati l-iskrutinju li jsir mill-qrati huwa dak li jaraw jekk l-att kienx precedut minn attjew ommissjoni kolpuza. Jekk ma hemm l-ebda konnessjoni bejn il-fortuwitu u l-eghmil, doluz jew kolpuz ta' l-agent, allura issehh l-effikacja tal-kaz fortuwitu bhala "mezzo liberatore della responsabilita`".

Ghal kuntrarju meta tirrikorri l-vjolazzjoni ta` xi dmir, u omissjoni volontarja ta`diligenza u li minhabba fiha ma jigux preveduti l-konsegwenzi tal-azzjoni u ommissjoni proprja u b`hekk jigu vjolati d-drittijiet ta` haddiehor, anki jekk minghajr rieda u anki minghajr konsapevolezza, ma jirrikorrix il-kaz fortuwitu, izda l-culpa u l-kwazi delitt.

Jinsab ritenut illi "s-serq ghandu jkun ekwiparat ghal kaz fortuwitu u ghalhekk ghandu jsofrieh il-proprjetarju tal-oggett misruq, ammenoche ma jkunx hemm xi htija ta' min kien depozitarju ta' dak l-oggett li titfa' l-htija fuqu ta' dak il-kaz fortuwitu".

Meta jkun hemm ammissjoni da parti tat-trasportatur li l-merkanzija li kien qed igorr insterqet tmiss lilu l-prova li s-serq sar, u li dan kien ghalih, mhux biss imprevidibbli, imma anke inevitabbli.

Fil-kaz ta' "rapina" bl-armi kondott direttament fuq il-persuna, il-logika u r-raguni jiddettaw li l-persuna rapinata ghandha kull dritt thares l-inkoluminita` taghha minn kull perikolu jew riskju ghal hajjitha; l-ezistenza tal-kostringiment impost fuqhajeskludu n-negligenza u jirrendu l-incident inevitabbli.