Keywords / Summary
Summary
L-Artiklu 1142 tal-Kodici Civili jipprovdi li "L-imghaxijiet maghluqa jistghu jaghtu mghaxijiet ohra, sew bis-sahha tad-dispozizzjonijiet ta` l-artikoli ta` qabel dan, minn dak in-nhar tat-talba gudizzjarja ghaldaqshekk jew bi ftehim li jsir wara li jaghlqu, basta li, fil-kaz il-wiehed u l-iehor, l-imghaxijiet ikollhom jinghataw ghal zmien ta` mhux anqas minn sena". Madanakollu, f`affarijiet tal-kummerc, tghodd il-ligi tal-kummerc. Fejn, pero`, din il-ligi ma tipprovdix il-ligi civili tghodd biss fin-nuqqas ta` uzu tal-kummerc liema uzu ghalhekk jiehu precedenza fuq il-ligi civili. Il-provvedimenti tal-kont kurrent fil-Kodici tal-Kummerc ma jipprovdu xejn fir-rigward ta` din il-materja in ezami u allura, anke qabel il-Kodici Civili, japplikaw l-uzanzi tal-kummerc. Kien danir-ragunament li wassal lill-Qrati taghna, fuq skorta ukoll ta` pronunzjamenti ta` Qrati u awturi esteri, li jippermettu u li jiddikjaraw legali stipulazzjonijiet maghmula fil-kuntratt ta` kont kurrent (overdraft) anke fejn il-kreditur kien qed jiddebita l-imghaxijiet b`mod kompost u mhux semplici. Il-bazi legali kollha pero` li twassal ghall-konkluzjoni li overdraft facility mhix soggettaghall-projbizzjoni ta` l-anatocizmi hija l-ezistenza ta` ftehim ta` kont kurrenti. Terminat dan il-ftehim, tkun xi tkun ir-raguni, allura ir-regoli fuq enuncjati ma jsibux aktar l-applikazzjoni taghhom. Din it-terminazjzoni tista` ukoll tkun wahda unilaterali maghmula mill-kreditur, u cioe` il-Bank, fejn dan juza` id-diskrezzjoni tieghu u jsejjah lid-debitur biex ihallas il-bilanc dovut (call in), jew javza lid-debitur li l-kont kurrenti m`ghadux qed jopera u li, per ezempju, il-kont jista` jintuza biss ghad-depoziti pero` mhux ghall-hrug ta` ammonti (readings only). Effettivament il-mument meta jkun spicca jopera l-kont kurrent jista` ikun differenti minn kaz ghall-iehor u huwa, ovvjament, kwistjoni ta` prova. Minn dak il-mument, pero`, legalment m`ghadux jezisti ftehim ta` kont kurrenti li bl-azzjoni, anke unilaterali, ta` wahda mill-kontraenti, gie mibdul ghall-ftehim semplici ta` mutwu u, ghalhekk, minn dak il-mument l-imghaxijiet komposti mhumiex aktar leciti. Fil-mument li jigi ppruvat illi l-kont kurrent ma jkunx ghadu fil-kors normali tieghu, minn dak il-mument m`ghandhomx jghaddu aktar imghaxijiet komposti izda biss dawk semplici ghax il-ftehim kontrattwali bejn il-partijiet ikun gie mibdul f`tip ta` ftehim iehor. Peress illi dan l-uzu kummerjcali kien sa certu punt derogazzjoni ghal-ligi skritta kellu jigi mizmum fil-limiti gusti tieghu u kienghalhekk illi meta jirrizulta li l-kont kurrenti bankarju gie terminat is-sistema ta` komputazzjonita` imghax kif applikat mill-Bank ma kellux jibqa` japplika u minflok, mat-terminazzjoni tal-kont kurrent, ikunu dovuti biss imghaxijiet semplici. Proprju meta kien il-mument li dan il-kont gie terminat kienet kwistjoni ta` apprezzament ta` provi u kienu ghalhekk applikabbli s-soliti regoli procedurali. Is-sub artikolu (2) ta` l-Artiklu 986 tal-Kodici Civili jipprovdi li: "Bla hsara ghad-dispozizzjonijiet ta` l-artikolu 1852 u ta` kull dispozizzjoni ohra ta` dan il-Kodici jew ta` xi ligi ohra, kull obbligazzjoni ghall-hlas ta` mghaxijiet f`izjed minn tmienja fil-mija fis-sena hija wkoll nulla ghal dak li hu zejjed". Dan il-provvediment huwa wkoll wiehed ta` ordni pubbliku. L-istess provvediment pero` jaghmel rizerva ghal dak li tista` tipprovdi xi ligi ohra. Huwa biss, fejn rizultat ta` operazzjonijiet bankarji, l-oghla imghax li jista` jithallas jissupera mhux biss dikil-percentwali stipulata mill-provvediment fuq imsemmi tal-Kodici Civili izda ukoll l-oghla rata ligiet iffissata mill-Ministru tal-Finanzi, li wiehed jista` jitkellem fuq ksur ta` regola ta` ordnipubbliku u fuq uzura li, finalment, fi kliem semplici mhu xejn hlief l-hlas ta` imghax oghla minn dak permess f`xi ligi. Effettivament illum mhuwiex il-Ministru tal-Finanzi jew il-Bank Centralili jiffissa dawn ir-rati. Infatti l-Artiklu 38 tal-Kap. 204 (kif dan l-artiklu gie sostitwit lill-Artiklu 92 ta` l-Att XVII 2002) jipprovdi li: "Minkejja kull haga li tinsab f`xi ligi ohra, istituzzjonijiet ta' kreditu u finanzjarji jistghu jistabilixxu r-rata ta` mghax li tithallas fuq depoziti mizmuma minn istituzzjonijiet ta` kreditu, u r-rata ta' mghax li huma jistghu jzommu fuq self,avvanzi u kull facilita` ta' kreditu ohra kif ukoll il-hrug ta` debentures jew debenture stocks jewstrumenti ohra li joholqu jew li jirrikonoxxu debitu". Huwa legalment korrett li bank jiddebita mghaxijiet komposti fuq kont kurrent basta li l-oghla rata ta` imghax ma kenitx tissupera dik ir-rata massima iffissata f`dak iz-zmien mill-Ministru tal-Finanzi jew mill-Bank Centrali ta` Malta. Fil-kalkolu rikjest, in vista ta` l-uzu tal-kummerc fuq elenkat, il-Bank korrettement ukoll seta` jikkonverti l-imghax f`kapital kull sitt xhur b`dan pero` li tul il-perjodu ta` sitt xhur, u allura sakemm l-imghaxijiet jigu hekk kapitalizzati, l-imghaxijiet kif komposti ma setghu qatt jissuperaw ir-rata massima permessibbli mil-ligi f`dak iz-zmien partikolari. Wara id-data tat-terminazzjoni tal-kont kurrenti ma kienx aktar lecitu ghall-Bank li jkompli jiddebita l-imghax kompost izdaseta` biss jiddebita imghax semplici. Fir-rigward ta` dan l-imghax pero` lanqas ma kienet tapplikar-rata massima pprovduta fl-Artiklu 986 (2) tal-Kodici Civili izda r-rata massima kif deciza f`dakiz-zmien mill-Ministru tal-Finanzi jew mill-Bank Centrali ta` Malta skond il-kaz.