07/07/2004

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

MALLIA TONIO

STILON DE PIRO DR.MARIO PRO ET NOE vs KUMMISSARJU TAL-ARTIJIET

N/A

FINAL JUDGEMENT

STILON DE PIRO DR.MARIO PRO ET NOE vs KUMMISSARJU TAL-ARTIJIET - 4/2004/1 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

ARTIKOLU 37 TAL-KOSTITUZZJONI - ATT 1 TAL-1983 - ESPROPRJAZZJONI - KUMPENS XIERAQ

Mid-dokumenti esibiti jirrizulta stabbilit illi l-proprjeta' tar-rikorrenti giet esproprjata taht il-Provvedimenti tal-Att I tal-1983 u li b'dan ir-rikors qeghdin jitolbu li jinghataw il-kumpens gustli ghalih ghandhom dritt. L-Att I tal-1983 jipprovdi fl-Artikolu 5(3) li kull persuna li jkollha jedd jew interess fl-art esproprijata ghandha d-dritt li tadixxi dan il-Bord sabiex jigi stabbilit il-kumpens u sabiex tikseb il-hlas tieghu.

Ghalkemm l-Att I tal-1983 fl-Artikolu 6 jipprovdi kjarament li l-istima tal-kumpens tal-art esproprijata ghandha ssir f'kull kaz a bazi ta' art ikkunsidrata bhala “raba jew moxa skond il-kaz”, jirrizulta pero' mill-istima tal-A.I.C. Alfred Fenech li l-art in kwistjoni giet infatti zviluppata u imqassma lill-privat u li l-istess art ghandha tkun ikkunsidrata bhala art fabbrikabbli b'valur fis-suq ta' Lm250,000.

Ir-rikorrenti qed jallegaw illi ladarba li l-art in kwistjoni giet zviluppata fi plots u mqassma lill-pubbliku, l-kumpens li ghandu jinghad lilhom huwa tal-istess art bhala wahda fabbrikabbli u mhux bhala raba'. Il-fatt li l-Bord huwa marbut li jistma l-art bhala raba' iwassal, qed jigi allegat, ghat-tehid tal-art proprjeta' taghhom minghajr kumpens xieraq, bi ksur tad-drittijiet taghhom kif sanciti fl-artikolu 37 tal-Kostituzzjoni ta' Malta u l-artikolu I tal-ewwel Protocol tal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (Kap. 319).

Meta l-art giet esproprjata, dik l-art kienet art raba'; fil-fatt, kieku ma kienetx hekk, l-istess art ma kienetx tkun tista' tigi esproprjata taht l-Att numru I tal-1983, u dana peress li skont l-artikolu 3(4) tal-istess Att, ebda art meqjusa bhala art ghall-bini ma setghet tigi esproprjata bis-sahha ta' dik il-ligi. Ir-rikorrenti ressqu t-talba taghhom ghal kumpens wara t-tehid tal-art a tenur tal-istess ligi u skont il-provedimenti tal-istess ligi, u kwindi rrikonoxxewli, bhala fatt, meta l-art taghhom giet esproprjata, din kienet art raba' jew moxa. L-argument tar-rikorrenti huwa bbazat fuq il-fatt li, la darba l-istess art giet sussegwentement zviluppata ghall-bini mill-Gvern, il-kumpens moghti ghandu jirrifletti din ic-cirkostanza.

Jirrizulta wkoll lil-proceduri quddiem il-Bord tal-Arbitragg dwar l-Artijiet ghadhom pendenti, u ghadu ma giex determinat l-ammont ta' kumpens li ghandu jinghata lir-rikorrenti, u dan peress li dawk il-proceduri gew sospizi pendenti determinazzjoni tal-kwistjoni in materja sollevata mir-rikorrenti. Hija din ic-cirkustanza li hija l-meritu tal-eccezzjoni preliminari sollevata mill-intimat, peress li qed jigi minnuallegat li la darba fil-proceduri quddiem l-imsemmi Bord ghad ma rrizultax il-kumpens likwidat favurir-rikorrenti, ma jistax jinghad li huma ma nghatawx “kumpens xieraq”; sa issa ghadhom ma inghatawebda kumpens.

F'dik il-kawza, ir-rikorrenti kienu lanqas biss bdew proceduri quddiem il-Bordtal-Arbitragg dwar l-Artijiet, u dan peress li ssottomettew illi dak ma setghux jaghmluh ghalhiex kienu ged jimpunjaw l-istess ligi. L-Onorabbli Qorti Kostituzzjonali ma qablitx ma dak l-argument wara li insistiet li ma setghetx tiddeciedi dwar jekk kumpens kienx xieraq jew le qabel ma jigi stabbilit awtorevolment x'inhu l-kumpens li haqqhom ir-rikorrenti.

L-att numru I tal-1983 ghandujinghata c-cans jahdem u jistabilixxi l-kumpens li, skont il-provedimenti tieghu, ikunu intitolati ghalih ir-rikorrenti; wara ikun jista' jsir ezami fuq jekk dak il-kumpens huwiex “xieraq” jew le. Wiehed ma jistax jghid li mhux se jinghata kumpens xieraq, meta ghadu, ma jafx kemm se jkun il-kumpensakkordat lilu.

Ghaldaqstant, din il-Qorti tiddisponi mill-materja billi tichad bhala intempestiva l-kwistjoni kostituzzjonali sollevata mir-rikorrenti fl-atti tal-kawza numru 4/95 quddiem il-Bord tal-Arbitragg dwar Artijiet; il-Qorti tordna wkoll li l-atti kollha jintbaghtu lura lill-Bord tal-Arbitragg dwar Artijiet ghal kontinwazzjoni. L-ispejjez kollha ta' din id-decizjoni ghandhom jithallsu mir-rikorrenti.