Summary
Din hija azzjoni li biha r-rikorrent, mizmum f'centru ta' detenzjoni ghal immigranti pprojbiti, qieghed jghid li l-kundizzjonijiet li qed jinzamm fihom jiksru l-jedd tieghu ghal harsien minn trattament inuman, filwaqt li qed isostni li ilu x-xhur jinzamm detenut, bi ksur tal-jedd iehor fundamentalili jkun imhares minn arrest jew detenzjoni arbitrarji.
Id-diskrezzjoni li l-Qorti ghandha f'dan ir-rigward trid titwettaq b'mod korrett u mmirata lejn l-iskop li l-legislatur ried li jilhaq biha: jigifieri, li filwaqt li ma jithallewx isiru kawzi kostituzzjonali bla bzonn, min-naha l-ohra majigrix li, minhabba thaddim liberali tad-diskrezzjoni, persuna tinzamm milli tmexxi 'l quddiem azzjoni bhal din meta jkun jidher li l-kaz huwa wiehed serju li jimplika t-telf jew tnaqqir ta' jedd fondamentali ghal dik il-persuna. Din id-diskrezzjoni ghandha dejjem tigi wzata fl-ahjar interess tal-amministrazzjoni tal-gustizzja biex, min-naha l-wahda, il-Qrati ta' indoli kostituzzjonali ma jsibux ma' wicchom kawzi li messhom jew setghu tressqu quddiem Qrati ohrajn kompetenti jew li dwarhom messhom jew setghu jitfittxu rimedji ohrajn effettivi, u biex, min-naha l-ohra, persuna ma ticcahhadx mir-rimedji li ghandha jedd tfittex taht il-Kostituzzjoni jew taht il-Kap 319 tal-Ligijiet ta' Malta.
Meta jinghad li jkun hemm riemedju iehor xieraq, dejjem ikun qieghed jitfisser li tali rimedju jrid jitqies fid-dawl tal-ksur tal-jedd fondamentali li jkun qed jigi allegat li nkiser jew li jkun mhedded li sejjer jinkiser: ghandu jkun rimedju accessibbli, xieraq, effettiv u adegwat biex jindirizza l-ksur jew theddid ta' ksur lamentat. M'hemmx ghalfejn li, biex jitqies bhala effettiv, ir-rimedju jintwera bhala wiehed li se' jaghti lir-rikorrent success garantit, bizzejjed li jintwera lijkun wiehed li jista' jigi segwit b'mod prattiku, effettiv u effikaci.
Madankollu, l-ezistenza ta' rimedju iehor trid titqies fiz-zmien tal-allegat ksur tal-jedd fondamentali li dwaru jitressaql-ilment, u mhux fiz-zmien li jkun tressaq l-ilment kostituzzjonali jew konvenzjonali. M'huwiex moghti lil persuna l-beneficcju li l-ewwel thalli jghaddi ghalxejn iz-zmien li fih setghet tiehu r-rimedju ghall-ksur tal-jedd taghha, u mbaghad tressaq ilment kostituzzjonali jew konvenzjonali dwar l-istess ksur bhallikieku l-procedura kostituzzjonali jew konvenzjonali kienet xi rimedju in extremis liwiehed jista' jirrikorri ghalih biex isewwi zball jew nuqqas li ma messux twettaq qabel.
F'ghadd ta' sentenzi moghtijin f'dawn l-ahhar snin mill-Qorti Kostituzzjonali, gew stabiliti principji li ghandhom jigu segwiti minn Qorti biex tqis jekk huwiex minnu li r-rikorrent kellu ghad-dispozizzjoni tieghu rimedju alternativ effettiv. Fost dawn il-principji wiehed isib li (a) meta jidhercar li jezistu mezzi ordinarji disponibbli ghar-rikorrent biex jikseb rimedju ghall-ilment tieghu, ir-rikorrent ghandu jirrikorri ghal tali mezzi qabel ma jirrikorri ghar-rimedju kostituzzjonali, u huwa biss wara li jkun fittex dawk il-mezzi jew wara li jidher li dawk il-mezzi ma jkunux effettivament disponibbli li ghandu jintuza r-rimedju kostituzzjonali; (b) li d-diskrezzjoni li tuza l-Qorti biex tqis jekk ghandhiex twettaq is-setghat taghha li tisma' kawza ta' natura kostituzzjonali ghandhatorbot, sakemm ma tingiebx xi raguni serja u gravi ta' illegalita', ingustizzja jew zball manifest fl-uzu taghha; (c) m'hemm l-ebda kriterju stabilit minn qabel dwar l-uzu tal-imsemmija diskrezzjoni,billi kull kaz jehtieg jigi mistharreg fuq ic-cirkostanzi tieghu; (d) in-nuqqas wahdu ta' tehid ta'mezzi ordinarji mir-rikorrent m'huwiex raguni bizzejjed biex Qorti ta' xejra kostituzzjonali taqtaghha li ma tuzax is-setghat taghha li tisma' l-ilment, jekk jintwera li l-imsemmija mezzi ma kinux tajbin biex jaghtu rimedju shih lir-rikorrent ghall-ilment tieghu; (e) in-nuqqas ta' tehid ta' rimedju ordinarju - ukoll jekk sata' kien ghal kollox effettiv biex jindirizza l-ilment tar-rikorrent - minhabba l-imgiba ta' haddiehor m'ghandux ikun raguni biex il-Qorti twarrab is-setghat taghha li tisma' l-ilment kostituzzjonali tar-rikorrent ; (f) l-ezercizzju minn Qorti (tal-ewwel grad) tad-diskrezzjoni taghha bla ma tistharreg il-materja necessarja li fuqha tali diskrezzjoni ghandha titwettaq, jaghti lil Qorti tat-tieni grad is-setgha li twarrab dik id-diskrezzjoni; u (g) meta r-rimedju jaqa'fil-kompetenza ta' organu iehor jew meta s-smigh tal-ilment tar-rikorrent se' jwassal biex l-indagnigudizzjarja u l-process l-iehor tas-smigh tar-rimedju ordinarju jkunu duplikazzjoni ta' xulxin, il-Qorti kostituzzjonali ghandha ttendi lejn ir-rifjut li tuza s-setghat taghha kostituzzjonali, sakemml-indagni gudizzjarja tal-kaz ma tkunx, min-natura taghha, ixxaqleb izjed lejn kwestjoni kostituzzjonali.
Id-diskrezzjoni li l-Qorti taghzel li tiehu jekk twettaqx jew le s-setghat taghha kostituzzjonali biex tisma' kawza ghandha tigi ezercitata bi prudenza, b'mod li fejn jidher li hemm jewsejjer ikun hemm ksur serju ta' drittijiet fondamentali, l-Qorti xxaqleb lejn it-twettiq ta' dawk is-setghat. Din id-diskrezzjoni ghandha dejjem tigi wzata fl-ahjar amministrazzjoni tal-gustizzja u tohloq bilanc biex, mill-banda l-wahda, twaqqaf lil min jipprova jabbuza mill-process kostituzzjonali, u mil-banda l-ohra zzomm milli jigi mahluq xkiel bla bzonn lil min genwinament ifittex rimedju kostituzzjonali.
L-ghan ewlieni li fuqu r-rikorrent jibni l-kaz tieghu huwa z-zamma tieghu ghaltul zejjed ta' zmien f'centru ta' detenzjoni f'kundizzjonijiet li jammontaw ghal mohqrija jew trattament mhux xieraq ghall-bnedmin. Huwa jilmenta li z-zamma tieghu hi diga', llum il-gurnata, wahda illegali. Ghalhekk, huwa jishaq li ta' xejn jipprova japplika lill-Bord tal-Appell dwar l-Immigranti,ghaliex, ikun xi jkun l-ezitu, diga' garrab ksur tal-jeddijiet fundamentali tieghu li ghalih dak il-Bord ma ghandux is-setgha li jaghtih rimedju. L-aktar li l-Bord jista' jaghmel hu li jirrakkomandal-helsien tieghu mic-Centru ta' Detenzjoni taht certi kundizzjonijiet.
Ir-rikorrenti qieghedjinzamm f'qaghda li huwa jghid li hija kontra l-ligi ghax tmur kontra l-jedd tieghu ghall-helsien mill-arrest arbitrarju. Din ic-cirkostanza hija tajba u serja bizzejjed biex twassal lil din il-Qorti biex taqtaghha li l-kaz jisthoqqlu jigi trattat fi procedura bhal din u mhux li twarrab milli tismaghha. Taqbel ukoll mas-sottomissjoni tar-rikorrent u tqis li r-rimedju li jsemmu l-intimati ma jistax jaghti, fl-ahjar ipotezi ghalih, rimedju shih, xieraq u cert li l-ligi tistenna f'kazijiet fejn il-liberta' tal-bniedem tkun, imqar ghal zmien limitat, michuda.
Ghaldaqstant din il-Qorti tiddikjara li hija taghzel li twettaq is-setghat taghha u tisma' l-kawza billi ma ssibx li r-rikorrentghandu jew kellu disponibbli ghalih rimedju iehor xieraq ghall-ksur ta' jeddijiet li huwa jghid li qieghed igarrab, bl-ispejjez kontra l-intimati, filwaqt li tordna li s-smigh tal-kawza jitkompla bil-gbir tal-provi u trattazzjoni fil-mertu.
