30/11/2001

CONSTITUTIONAL

SAID PULLICINO JOSEPH, AGIUS CARMEL A., CAMILLERI JOSEPH D.

FRENDO ANTHONY vs AVUKAT GENERALI ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

FRENDO ANTHONY vs AVUKAT GENERALI ET - 592/1997/1 - KOSTITUZZJONALI, MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, DRITT TA` ACCESS GHAL-TRIBUNAL GUDIZZJARJU JEW KWAZI-GUDIZZJARJU - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, IMPOSIZZJONI TA` TAXXA

L-impozizzjoni u l-hlas tat-taxxa mill-Istat hija essenzjalment oneru purament fiskali. Konsegwentement huma obbligi li ma kellhomx jigu kwalifikati bhala "civil rights and obligations", inkwantu dawnkienu meqjusa bhala materja ta' dritt pubbliku.

Il-garanziji kostituzzjonali ghal smiegh xieraq ma kienux allura japplikaw fir-rigward ta' l-agir ta' l-Istat biex jimponi u jesigi t-taxxi. Mill-banda l-ohra fl-ezercizzju tad-dritt sovran li jimponi t-taxxi u jezigi l-hlas taghhom l-istat kellu josserva l-harsien ta' jeddijiet ohra, fosthom ukoll uhud protetti bil-Kostituzzjoni u bil-Konvenzjoni, inkluz dak li jkun hemm bazi legali ghalihom, li ma jkunx hemm diskriminazzjoni u li jkunu utilizzati ghall-iskop li ghalih l-Istat ikun inghata l-poter li jezigihom.

Minn dan tohrog necessarjament il-konkluzzjoni illi ma jfissirx illi in materja ta' tassazzjoni, il-gurisdizzjoni tal-Qorti li tissindika l-operat ta' l-Istat hi kompletament ezawtorata. Dan ghaliex hemm materji ohra li jirrigwardaw anke l-jeddijiet fondamentali apparti l-jedd ta' smiegh xieraq illi kien jinkombi fuql-Istat li josserva l-harsien taghhom u li kellhom allura jkunu gustament soggetti ghall-verifika minn din il-Qorti.

Filwaqt illi l-Qrati ma kellhomx dritt li jissindikaw, bhala regola, l-impozizzjoni ta' taxxi u l-mod kif dawn jigu ezatti mic-cittadin, sakemm dawn ikunu regolati b'ligi, danma jfissirx li cittadin ma kellux l-jedd illi jkollu l-mezz ta' verifika biex jassigura illi dik il-ligi tkun giet, fil-konfront tieghu, sewwa applikata.

L-Att dwar it-Taxxa fuq il-Valur Mizjud, tipprovdi fiha nfisha l-mekkanizmu kif jigi assigurat illi l-Kummissarju tal-Vat ikun jamministral-ligi fil-konfront tac-cittadin korrettement. Dan propju biex jigi assikurat illi c-cittadin ihallas dak li kien minnu dovut u xejn aktar. L-Att allura jipprovdi kemm ghad-dritt ta' appell quddiem il-Bord ta' l-Appelli, kif ukoll f'certi kazijiet, ghad-dritt ta' appell quddiem l-Onorabbli Qorti ta' l-Appell.

M'ghandu jkun hemm l-ebda dubju illi dawn id-disposizzjonijiet joholqu favur, kemm il-kontribwent kif ukoll il-Kummissarju tat-Taxxi tal-Valur Mizjud, il-jedd ta' access ghal Tribunal kwazi gudizzjarju u gudizzjarju biex jigi stabbilit jekk il-Ligi li kienet taghti d-dritt lill-Kummissarju li jimponi u jesigi t-taxxa, kienetx sewwa minnu mharsa. Dan id-dritt ta' access ghall-organi li jamministraw il-gustizzja huwa dritt privat tac-cittadin daqs kemm hu dritt tal-Kummissarju uma jista' jkun hemm l-ebda dubju li fir-rigward tal-kondotta ta' dawn il-processi kienu u kellhom ikunu applikabbli l-garanziji kollha ghal smiegh xieraq skond kif stabbilit fl-art. 39 tal-Kostituzzjoni u fl-art. 6 (1) tal-Konvenzjoni.

L-Istat allura seta' ma kellux l-obbligu li bilfors jipprovdi dawn il-mezzi ta' kontroll fuq l-operat ta' l-amministrazzjoni tal-ligi tat-taxxa bil-holqienta' dawn l-istrutturi u bl-ghoti ta' dan il-jedd ta' access ghal Tribunali bil-gurisdizzjoni li jindagaw u jiggudikaw il-materji mhollija fil-kompetenza taghhom, pero' una volta ghazel li hekk jaghmel, kellu necessarjament jassoggetta ruhu ghal-ligi u, tramite l-applikazzjoni tar-regoli u principjita' smiegh xieraq, jassigura l-amministrazzjoni tal-gustizzja anke f'materja ta' tassazzjoni.

L-Art. 4 tas-Sitt Skeda ta' l-Att Nru. XII ta' l-1994 tipprovdi, inter alia, illi (1) appell kontrastima quddiem il-Bord tal-Appelli dwar it-Taxxa fuq il-Valur Mizjud ma jkunx validu kemm-il darba ma jkunx thallas anqas minn 25% tat-taxxa li jkun hemm kwistjoni dwarha skond dak l-appell.

In-nuqqas ta' depozitu skond din id-dispozizzjoni tirrendi l-appell mhux validu, u allura tichad l-access ghall-amministrazzjoni tal-gustizzja propju minhabba c-cirkostanza illi min jixtieq jappella skond dritt lilu moghti mil-Ligi biex jikkontesta l-hlas ta' taxxa fuqu imposta, ikun qieghed jigi mcahhad minn dak id-dritt proprju ghaliex ma jhallasx parti sostanzjali minn dak li l-istess ligi taghtih il-jedd li jikkontesta. Proposta f'dawn it-termini d-disposizzjoni tidher li hi inikwa u anti guridika. Hi disposizzjoni li mhux biss tpoggi lill-Kummissarju f'posizzjoni ta' vantagg indebitu fil-konfront tal-kontro-parti, li huwa l-kontribwent fil-process gudizzjarju jew kwazi gudizzjarju, imma wkoll tirrestringi u tichad indebitament l-access ghat-Tribunal lil dawk li ma kienux f'posizzjoni lijhallsu parti sostanzjali minn taxxa li huma jikkontestaw u li kellhom bil-ligi l-jedd li jikkontestaw, u tirrizerva dak id-dritt biss favur min seta' jhallas. Dana meta kien aktar minn car illi d-Dipartiment tat-Taxxi fuq il-Valur Mizjud kellu ghad-dispozizzjoni tieghu mezzi ohra biex jassigura lisewwa jikkawtela ruhu ghall-hlas ta' dak li kien gustament lilu dovut anke pendenti l-procedura ta'kontestazzjoni ta' l-istimi. Id-depozitu rikjest fl-art. 4 tas-Sitt Skeda ta' l-istess Att kien impost bhala kondizzjoni ghall-validita' ta' l-appell u mhux bhala xi forma ta' garanzija ghall-ispejjez ta' dak il-process.

Una volta l-ligi kienet ipprovdiet id-dritt ta' access ghal Tribunal biex jigi verifikat l-operat amministrattiv fil-konfront tieghu, tali dritt kellu jkun accessibbli b'mod uniformi ghal kulhadd b'mod ragonevoli u non diskriminatorju. Hu risaput illi l-art. 6 (1) tal-Konvenzjoni Ewropeja u l-art. 39 tal-Kostituzzjoni ma kienux jesigu necessarjament l-ghoti ta' dritt ta' appell f'kull cirkostanza, pero' una volta tali dritt jinghata, ir-regoli ta' smiegh xieraq, inkluz allura l-accessibilita' ghat-Tribunal, kellhom jiggvernaw il-process fi stadju ta' appell. Dan sal-punt illi kellu wkoll jigi assigurat illi l-individwu jkollu l-opportunita' ta' difiza shiha anketramite assistenza regolari u opportuna, fejn dan huwa applikabbli.

Il-jedd ta' access, metamoghti, ma kellux ikun pregudikat b'restrizzjonijiet finanzjarji eccessivi li in effetti jichdu danid-dritt jew jillimitawh b'mod inaccettabbli f'socjeta' demokratika.