21/01/2004

CIVIL COURT, FIRST HALL

CUSCHIERI NOEL

GUSMAN JOSEPHINE vs AGIUS ANTHONY ET

N/A

PARTIAL SENTENCE

GUSMAN JOSEPHINE vs AGIUS ANTHONY ET - 1079/1994/1 - CIVIL COURT, FIRST HALL, MALTA

ACTIO DE IN REM VERSO, ELEMENTI TA` - ACTIO DE IN REM VERSO, KIF JIGI STABILIT L-ARRIKKIMENT - ACTIO DE IN REM VERSO, MILJORAMENTI MAGHMULA FI PROPRJETA` TA` TERZI

L-azzjoni de in rem verso hija koncessa fil-kazijiet fejn mhix esperibbli l-azzjoni ex contractu u ghandha fondament u limitu fil-vantagg li jkun ha t-terz, u ghalhekk fejn ma jkunx hemm tali vantaggl-azzjoni ma tkunx esperibbli.

Din l-azzjoni hija bazata fuq l-ekwita' u wiehed mill-elementiessenzjali taghha huwa l-indebitu arrikkiment li skond id-dottrina jista' jiehu l-forma ta' liberazzjoni ta' debitu.

Il-fondament ta' din l-azzjoni, imsejha wkoll ekwitattiva jew sussidjarja,ghandha l-limiti taghha fil-vantagg li terza persuna takkwista u hija estisa ghall-kazijiet kollhali jkunu juru li kien hemm lokupletazzjoni effettiva a dannu ta' haddiehor in forza tal-principju jure naturae aequum est neminem cum alterius detrimento et injuria fieri locupletiorem.

Ghas-success ta' din l-azzjoni jehtieg jikkonkorru tlett fatturi: [1] Li l-haga li tkun giet versata, jewli tkun ghaddiet fil-patrimonju tal-konvenut, tirrizulta ta' vantagg u utilita' tieghu; [2] li dak il-passagg tal-haga jkun sar b' titolu lukrattiv; u [3] li min ikun irceviha jkun sar aktar sinjur b'dak li jghaddi ghandu.

Huwa kontrovers fid-duttrina jekk l-indenniz jigix determinat in rapport ghall-arrikkament inizzjali jew ghal dak persistenti fil-mument tad-domanda gudizzjarja jew tal-gudizzju dwarha. Gie ritenut illi filwaqt li wiehed ghandu jikkonsidra l-arrikkiment fiz-zmien li fih sar wiehed ghandu jaghti importanza wkoll ghall-certi cirkostanzi successivi; fis-sens li l-valur ta' l-arrikkiment ikun maghmul jiddependi wkoll minn fatti sopravventui li kapaci jawmentaw jew jnaqqsu l-arrikkiment. Rilevanti bhala elementi ta' konsiderazzjoni ghall-valutazzjoni aktar konsonau gusta jitqiesu l-buona fede jew male fede tal-persuna vantaggjata jew arrikkita.

F'din l-azzjoni l-attrici kienet dahlet bhala kompratrici f'konvenju mal-konvenuti. Fil-mori tal-konvenju wettqet xi xogholijiet fil-proprjeta` tal-konvenuti. Il-konvenju gie rexiss u l-attrici fittxet ghall-kumpens tax-xogholijiet li kienet ghamlet.

Hawnhekk gie ritenut li l-konvenuti kienu jafu bix-xogholijiet li kienu qed isiru u li l-istess xogholijiet kienu ta' natura essenzjali ghall-abitazzjoni fil-fond, u ghalhekk zgur li arrikkew u ziedu l-valur tieghu. Ghaldaqstant, anke jekk dawn ix-xogholijiet saru skond il-gosti tal-attrici, il-patrimonju tal-konvenuti gie arrikkit, b' mod li l-azzjoni de in rem verso kienet sostenibbli fil-fatt u fid-dritt stante li jikkonkorru l-elementi kollhasabiex din l-azzjoni tigi esperita b' success.

Kien jibqa' l-fatt li dak li ghamlet l-attrici fil-post proprjeta' tal-konvenuti kien ta'utilita' u vantagg ghalihom; ma kienx sar in forza ta' titolu oneruz, izda ta' titolu lukrattiv; u b' dak l-istess xoghol il-patrimonju tal konvenutiimmiljora u l-istess konvenuti saru aktar sinjuri jew arrikkixxew ruhhom bih; b' mod li fuq il-principji li fuq gew enuncjati. il-fatt tal-vantagg li l-attrici bi hwejjigha arrekkiet il-patrimonju tal-konvenuti jintitolaha ghall-ammont li bih il-konvenut gie arrikixxa ruhu.

Il-Qorti irriteniet ukoll illi minn naha l-ohra pero' ma setax, bl-istess sens ta' ekwita', jigi injorat il-fatt li x-xogholijiet saru skond il-gosti tal-attrici u huwa koncess li l-konvenut kieku ghamel ix-xoghol hu jew fuq inkariku tieghu, ix-xoghol seta' sar mod iehor u forsi anke bi spiza anqas ghalkemm l-oneru ta' din il-prova tispetta lill-konvenuti. Il-konvenut ma kienx inkariga lill-attrici sabiex taghmeldawn ix-xogholijiet u din ghamlithom min rajha kif deherilha hi; u allura mhux bil-fors illi l-ammont kollu li nefqet l-attrici effettivament issarraf b' beneficju ghal konvenut. Dawn fatturi ghandhom lok fil-konsiderazzjoni dwar il-quantum tal-ammont dovut lill-attrici.