27/09/2002

CIVIL COURT, FIRST HALL

MICALLEF JOSEPH R.

GULIA ONOR DR GAVIN vs AGIUS DAVID ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

GULIA ONOR DR GAVIN vs AGIUS DAVID ET - 1286/2000/1 - CIVILI, PRIM AWLA, MALTA

Iva

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, BILANC BEJN LIBERTA` TA` ESPRESSJONI U DRITTIJIET TAL-PRIVAT - LIBELL, FAIR COMMENT - LIBELL, INNUENDO - LIBELL, KIF IRID ISIR L-EZAMI TAL-ARTIKOLU INKRIMINAT - LIBELL, KORRETTEZZA TAL-FATTI - LIBELL, KUNCETT TA` PUBBLIKAZZJONI - LIBELL, LEGITTIMU KONTRADITTUR - LIBELL, LIBELL FAMUZ - LIBELL, LIBERTA` TA` ESPRESSJONI - LIBELL, MALAFAMA - LIBELL, ONERU TAL-PROVA - LIBELL, QARREJ ORDINARJU - LIBELL, RESPONSABILITA` KOLLETTIVA - LIBELL, RESPONSABILITA` PERSONALI - LIBELL, RESPONSABILITA` TA` EDITUR - LIBELL, RESPONSABILITA` TA` PARTIT POLITIKU

Kull att li bih stampat jigi jew jista' jigi mxandar jew komunikat jaqa' taht l-eghmejjel li jistghujitqiesu mill-Att dwar l-Istampa bhala "pubblikazzjoni". Illi persuna li tkun kitbet jew xandret "pubblikazzjoni" tinkludi wkoll korp ta' persuni, kemm jekk ihaddan personalita' guridika jew le.

L-azzjoni civili li titnissel minn xi allegat ksur tal-istess Ligi tista' tittiehed kontra l-awtur tal-kitba u l-editur tal-gazzetta fl-ewwel lok. Huwa fin-nuqqas biss ta' gharfien dwar l-identita' ta' dawn it-tnejn jew ta' xihadd minnhom li l-ligi taghti jedd ta' azzjoni kontra ir-responsabbli ghall-pubblikazzjoni. It-tifsira moghtija mil-ligi lil "awtur tal-kitba" tghodd kemm ghal min ikunkitibha jew ukoll ghal min ikun ta l-kunsens tieghu ghal hekk.

Hawnhekk l-awtur ta` dikjarazzjoni gie misjub personalment responsabbli flimkien ma` partit politiku li tieghu hu kien "Segretarju Informazzjoni" peress illi l-istqarrija nnifisha inharget u tqassmet lill-mezzi tax-xandir (media)bhala stqarrija tal-istess Partit.

L-azzjoni ta' libell mahsuba fil-Kap 248 trid titqies bhala azzjoni specjali li l-ghejjun taghha fil-bidu kienu mahsuba li jwettqu forma ta' kontroll dwar dak li jinkiteb jew jigi mxandar fil-gurnali. Mal-medda tas-snin, ix-xejra bdiet iddur favur il-harsien tal-fama tal-individwu minn dak li jista' jinkiteb jew jinghad dwaru fil-mezzi stampati, fid-dawl tal-jedd l-iehor fondamentali tal-espressjoni hielsa tal-fehmiet ta' dak li jkun. L-azzjoni ta' libell hija ghalhekk azzjoni eccezzjonali li wiehed idur ghaliha biss f'kaz fejn l-unur u l-gieh ta'persuna jkunu gew imkasbrin jew miftuha ghad-disprezz tal-pubbliku b'dak li jinghad jew jigi mxandardwaru.

Illi l-jedd tal-espressjoni hielsa kif imfisser fl-artikolu 41 tal-Kostituzzjoni ta'Malta, u wkoll fl-artikolu 10 tal-Konvenzjoni ghall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, jigbor fih il-jedd li kull persuna jkollha w izzomm fehmiet bla ndhil minn hadd u li tircievi minghand u tghaddi lil haddiehor idejat u taghrif bla ndhil. Minhabba li dan il-jedd igib mieghu dmirijiet u responsabbiltajiet, ghandu jkun fih xi limitazzjonijiet kif imsemmi fil-ligi u li jkunu mehtiega f'socjeta' demokratika. Fost dawn il-limitazzjonijiet wiehed isib il-harsien tal-fama u tal-jeddijiet ta' persuni ohrajn mill-effetti tal-ezercizzju tad-dritt tal-espressjoni hielsa ta' dak li jkun. Ma jistax ikun, ghalhekk, li l-Istampa u l-mezzi l-ohrajn ta' komunikazzjoni ma jkunux milquta b'dawn il-limitazzjonijiet.

Illi t-tifsir moghti mill-Qorti Ewropeja tad-Drittijiet tal-Bniedem f'ghadd ta' kazijiet lill-imsemmija dispozizzjonijiet tal-ligi iqis, fostl-ohrajn u b'mod ewlieni, is-siwi tad-dibattitu politiku hieles bhala wahda mis-sisien fejjieda ta'stat demokratiku. Dan it-tifsir dejjem gharaf bejn kritika li ssir fil-konfront ta' persuna li hija mdahhla fil-hajja pubblika (jew politika) u persuna li m'hijiex;

Illi l-libell bl-istampajitwettaq kull meta ssir xi imputazzjoni li tista' ccekken lill-persuna li ghaliha tirreferi (kemmjekk espressament jew b'implikazzjoni) fl-istima jew il-gieh tas-socjeta' lejha, u dan billi timmirali taqta' lil dik il-persuna mill-istess socjeta', jew li tesponiha ghad-disprezz jew mibeghda taghha. Min-naha l-ohra, il-kritika ta' persuna, l-izjed jekk dik il-persuna tkun imdahhla fil-qasam pubbliku, ma ssirx minnufih passibbli ghas-sanzjonijiet tal-libell jekk kemm-il darba tkun wahda serja, oggettiva u meqjusa, ukoll jekk tkun harxa u qawwija. Minn dan johrog li l-ezami ewlieni li ghandu jaghmel il-gudikant huwa dak li jqis jekk il-kliem ippubblikat jew imxandar jikkawzax lill-persuna li ghaliha dik il-pubblikazzjoni jew xandira tirreferi nuqqas ta' stima f'ghajnejn min ikun qrahajew semaghha. Tali "udjenza" ghandha tigi meqjusa bhala qarrejja jew semmiegha ta' dehen normali lijkunu taw lill-kliem pubblikat jew imxandar it-tifsira normali tieghu.

Ghar-rigward ta' persuna fil-qasam pubbliku, u partikolarment fil-qasam politiku, il-livell ta' kritika li l-ligi tal-istampa tittollera huwa x'aktarx gholi, azzardat u wiesgha, u cirkostkritt biss minn prova ta' hazen jew infondatezza tal-fatti msemmija jew mid-dicenza pubblika jew xilja ta' abdikazzjoni ta' dmirijietimposti fuqha. Meta l-persuna li ghaliha ssir riferenza fil-pubblikazzjoni jew ix-xandira li tkun m'hijiex persuna fizika, imma wahda guridika, il-qilla tal-kritika u t-tolleranza taghha hija usa' sal-grad li mbasta tkun tollerabbli f'socjeta' demokratika. F'dan il-kaz, il-principju tal-espressjonihielsa huwa mirfud bil-kwestjoni tal-interess pubbliku li normalment jimmotiva l-kritika misthoqqali ghandha ssir dwar persuna involuta fil-hajja pubblika ukoll jekk il-kritika tolqot il-hajja privata tal-personagg pubbliku.

Ghal dak li jirrigwarda l-ghamla tal-kritika li ssir, jinghad li wahda mill-forom li tintuza hija l-kumment.. Bhalma timplika l-kelma nnifisha, kumment m'huwiex semplici stqarrija ta' fatt, imma tifsira ta' jew fehma dwar fatt li sehh, ukoll jekk tkun tifsira pregudikata jew partiggana. Fil-qasam politiku, imbaghad, il-kumment jista' jkun mahsub biex johloq xkieljew jaghmel hsara politika lil xi persuna involuta jew biex sahansitra jqanqal disgwid jew tahwid fil-kamp politiku oppost.

Huwa accettat li jekk il-kumment ikun "gust", ma jaqax taht il-pwieni tal-malafama jew tal-libell. Il-kwestjoni ta' kummenti li jitqiesu bhala "gusti" hija wahda li taghti lok ghal problemi kbar minhabba li mhix wahda cara. Biex il-kumment ikun wiehed "gust", jehtieg li jkun imsejjes fuq hwejjeg li sostanzjalment sehhew u li jkunu l-fatti shah. Jekk jirrizulta li l-fatt allegat ma kienx attwalment jezisti, ma tkunx tista' triegi aktar id-difiza tal-kumment gust. Il-fatt irid jigi pruvat kif imiss minn min jallega l-kumment gust dwaru, daqskemm tantiehor irid jipprova li s-suggett li dwaru nkiteb tali kumment kien wiehed ta' interess pubbliku u li l-kumment kien tassew wiehed "gust". Kif jintwera li l-fatti msemmija kienu sostanzjalment minnhom, ikun jifdal li jigi mistharreg jekk il-fehma espressa dwarhom jew l-apprezzament jew kritika misluta minnhom kinitx fil-limiti tal-jedd tal-espressjoni hielsa kif imfissra aktar qabel.

Illi, fuq kollox, l-artikolu jew ix-xandira li trid tigi mistharrga trid titqieghed fl-isfond tal-attwalita' u fil-qafas tac-cirkostanzi li tkun saret il-pubblikazzjoni jew xandira li tkun.

L-insinwazzjoni hija dik l-ghamla ta' stqarrija li tolqot bis-sahha ta' dak li ma tghidx u li timplika, aktarx ta' xehta negattiva, u mhux bis-sahha ta' dak li tghid. Ghaliex l-innuendo huwa ghamla ta' stqarrija ingurjuza li ssir bi kliem li fih innifsu m'huwiex ingurjuz. Il-qofol tal-insinwazzjoni huwa l-ironija.

Dwar dan l-aspett fil-qasam tal-libell, il-Qrati taghna ipprovdew li l-piz tal-prova li dakli hu insinwat huwa libelluz, taqa' fuq min jikkwerala jew jibda l-proceduri. Imma ladarba dan jitwettaq, u jirrizulta li l-kliem inkiteb b'mod ironiku, l-intenzjoni malizzjuza ta' min ikun kiteb dakil-kliem hija intiza fl-istess ironija.

Huwa mbaghad accettat li l-insinwazzjonijiet bla ma huma msejsa minn fatti, maghmulin ghal kwalunkwe raguni (ukoll dik politika), fis-sens li xihadd ikkorrompa jew li gie korrott, ma jistghu qatt jigu accettati la fil-kuntest ta' fatti li jqajmu interess pubbliku u lanqas fejn hemm implikati persuni pubblici.