29/09/2009

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

MICALLEF JOSEPH R.

VELLA FRANCIS vs AVUKAT GENERALI

N/A

FINAL JUDGEMENT

VELLA FRANCIS vs AVUKAT GENERALI - 9/2008 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

Iva

ARTIKOLU 39 TAL-KOSTITUZZJONI - ARTIKOLU 527 TAL-KODICI KRIMINALI - ARTIKOLU 6 (3) U 4 TAS-SEBA PROTOKOLL TAL-KONVENZJONI TAD-DRITTIJIET FUNDAMENTALI TAL-BNIEDEM - ARTIKOLU 6 TAL-KODICI KRIMINALI - NE BIS IN IDEM - SMIGH XIERAQ

B'din l-azzjoni r-rikorrent jilminta li nkiser il-jedd tieghu ghal smigh xieraq meta, b'kawzi maqtugha mill-Qrati ta' kompetenza civili, kien kundannat irodd lura lill-atturi hwejjeg ta' pregju misruqa li nstabu fil-pussess tieghu u jhallas danni lill-istess kontro-parti ghal dawk il-hwejjeg li ma nstabux, minkejja li zmien qabel kien ghadda minn processi kriminali dwar l-istess hwejjeg fejn hu kien inheles mill-akkuzi mressqa kontrih. Jghid li, b'dan il-mod, huwa garrab pregudizzju ta' kundanna f'sedi civili meta kien mehlus minn tali kundanna f'sedi penali. Jghid li dan l-effett sehh minhabba dak li jipprovdi l-artikolu 6 tal-Kodici Kriminali. Irid li l-Qorti ssib li dak l-artikolu jikser id-dritt fundamentali ta' smigh xieraq u dak li jipprovdi li l-ebda persuna m'ghandha titressaq biex twiegeb darbtejn ghall-istess ghamil taghha. Irid ukoll li l-Qorti thassar is-sentenzi tal-qraticivili li nghataw bi ksur tal-imsemmija jeddijiet. U jrid li din is-sentenza tghodd ukoll ghal dawkil-kawzi li ghadhom qeghdin jistemghu dwar kwestjonijiet relatati quddiem il-qrati ta' kompetenza civili.

Il-qofol tal-konsiderazzjonijiet ta' dritt marbutin mal-ilmenti tar-rikorrent idur madwar l-effett u l-firxa ta' dak li jipprovdi l-artikolu 6 tal-Kodici Kriminali. Ir-rikorrent jghid li ladarba fil-proceduri kriminali kien inheles mill-akkuza ta' ricettazzjoni u serq dwar bosta mill-oggetti li nstabu fid-dar tieghu, ma kienx sewwa li, taht l-iskuza ta' procedimenti ta' xejra civili, jinstab hati mill-gdid ta' zamma illecita tal-istess hwejjeg. Huwa ghalhekk jilminta li minhabbaf'hekk garrab pregudizzju li jissarraf fi ksur tal-jeddijiet fundamentali tieghu kif imharsin fl-artikoli 39 tal-Kostituzzjoni u artikoli 6(3) u 4 tas-Seba' Protokoll tal-Konvenzjoni.

Il-Qortitqis il-kwestjoni taht id-dispozizzjonijiet li fuqhom tressqet il-kawza, izda ma tarax kif jistghu jghoddu ghall-kaz id-dispozizzjonijiet tal-artikolu 6(3) tal-Konvenzjoni. Dak l-artikolu jitkellem dwar garanziji minimi addizzjonali tal-imputat fi proceduri kriminali, filwaqt li r-rikorrent qieghedjilminta minn ksur tal-jeddijiet tieghu fil-kawzi ta' natura civili. Ir-rikorrent ma jressaq l-ebda lment dwar il-proceduri kriminali li huwa ghadda minnhom. Ghall-kuntrarju, huwa jghid li l-hsara qieghed igarrabha sewwasew ghaliex “rega' nstab hati” waqt proceduri civili ghal xi ghamil jew fatt li ma kienx instab hati ghalih tul il-proceduri kriminali. Ghalhekk, fin-nuqqas ukoll ta' sottomissjonijiet min-naha tal-istess rikorrent, il-Qorti ma tistax issib li ntwera tajjeb bizzejjed li r-rikorrent garrab ksur tal-jedd imhares taht l-artikolu 6(3) tal-Konvenzjoni jew kif l-imsemmi artikolu jghodd ghall-kaz tieghu.

Dwar l-aspett Kostituzzjonali tal-principju tan-ne bis in idem jinghadli l-artikolu 39(9) tal-Kostituzzjoni jipprovdi dwar id-dritt li l-ebda persuna li tkun ghaddiet minn procediment quddiem Qorti kompetenti dwar reat kriminali (sew jekk tkun inhelset mill-akkuza u sew jekk tkun instabet hatja) ma tista' terga' titressaq mixlija fi proceduri ohrajn dwar dak ir-reatjew xi reat iehor li ghalih setghet instabet hatja fl-ewwel procediment, ghajr fuq ordni ta' Qorti oghla moghti matul il-kors ta' appell jew procedura ta' revizjoni tal-ewwel process. L-istess artikolu jrid ukoll li hadd ma jitressaq mixli dwar reat kriminali li tieghu dik il-persuna tkun diga' nghatat mahfra. Tali principju jsib ix-xbieha tieghu ukoll fil-Kodici Kriminali, fil-kaz fejn persuna mixlija tinheles mill-akkuzi mressqin kontriha.

L-Artikolu 39 (9) tal-Kostituzzjoni jaghti harsien usa' lill-persuna mixlija minn dak moghti mill-artikolu 527 tal-Kodici Kriminali, sewwasew ghaliex jgholli l-eccezzjoni tan-ne bis in idem ghal-livell ta' garanzija kostituzzjonali bil-konsegwenza li persuna li jkollha dan il-jedd mhedded jew attwalment miksur quddiem qorti kriminali ghandha l-jedd tirrikorri ghall-protezzjoni quddiem qorti ta' xejra kostituzzjonali. Izda dak l-artikolu tal-Kostituzzjoni huwa mliggem b'eccezzjoni (li f'dan il-kaz tal-lum m'hijiex rilevanti) li ma tinsabxfid-dispozizzjoni korrispondenti tal-Konvenzjoni.

Meta wiehed jitkellem dwar l-eccezzjoni tan-ne bis in idem fil-qasam tad-dritt penali taht l-ordinament guridiku taghna, wiehed iqis li jehtiegjintwera li l-persuna li tkun tqieghdet taht akkuza ohra trid tkun l-istess wahda li kienet tqieghdet taht l-ewwel procedura u wkoll li tkun hekk tressqet dwar l-istess fatt. Bl-espressjoni ‘l-istessfatt' wiehed ghandu jifhem il-fatt fizikament rigwardat, konsistenti ghalhekk kemm fl-element materjali - att ta' kommissjoni jew ommissjoni - kif ukoll dak formali tieghu. Mhux bizzejjed li l-fattikun jirrigwarda l-istess oggett; hekk, per ezempju, min f'okkazjoni partikolari jaghmel hsara volontarja fuq proprjeta' ta' haddiehor u f'okkazjoni ohra jerga' jaghmel l-istess tip ta' hsara fuq l-istess proprjeta' ma jista' bl-ebda mod jecepixxi r-res judicata. Madankollu, ghall-finijiet ta' stharrig ta' ksur ta' jedd fundamentali, tajjeb li wiehed izomm quddiem ghajnejh li, filwaqt li l-artikolu 527 tal-Kodici Kriminali jitkellem dwar “l-istess fatt”, l-artikolu 39(9) tal-Kostituzzjoni jitkellem dwar “(l-istess) reat”.

Il-garanziji kostituzzjonali ma jistghux ikunu applikati b'xehha jew b'anqas qawwa meta mqabblin mal-garanziji li taghti l-“ligi ordinarja” kif tinsab fil-Kodici Kriminali.

Ghal dak li jirrigwarda l-aspett tal-principju tan-ne bis in idem taht il-Konvenzjoni kif applikat taht il-Konvenzjoni dan jiehu xejra xi ftit differenti minn dak li japplika taht il-Kostituzzjoni. L-artikolu 4 tas-Seba' Protokoll, li llum il-gurnata jaghmel bicca mil-ligi ta' Malta, jipprovdi li hadd ma jista' jigi pprocessat jew ikkastigat ghal darba ohra fi procediment kriminali taht il-gurisdizzjoni tal-istess Stat ghal xi reat li dwaru jkun gie ipprocessat (kemm jekk ikun inheles kif ukoll jekk ikun instab hati) skond il-ligi u l-procedura penali f'dak l-Istat. L-imsemmiartikolu jaghmel eccezzjoni fil-kaz li, skond il-ligi u l-procedura penali ta' xi Stat, kaz jista'jerga' jinfetah jekk ikun hemm provi ta' fatti godda li jkunu ghadhom kif irrizultaw, jew jekk fl-ewwel procediment ikun sehh xi “vizzju fondamentali”, li f'kull kaz minnhom jista' jkollhom effett fuq kif jisvolgi l-kaz.

Il-principju tan-ne bis in idem jimplika tabilfors li tkun tezisti sentenza jew decizjoni li tiswa (ghalkemm mhux bilfors tkun wahda li fiha l-akkuzat ikun instab hati)bhala ostaklu ghal procedura dwar l-istess reat warajha.

L-artikolu 4 tas-Seba' Protokoll jipprovdi li persuna ma tistax titressaq mixlija bl-istess reat li minnu tkun diga' ghaddiet proceduri - kemm jekk tahthom instabet hatja u kemm jekk kienet inhelset - li jkunu ntemmu b'sentenza li saret gudikat. Ghalhekk, il-fatt wahdu li, f'xi cirkostanzi, jista' jkun hemm id-duplikazzjoni ta' procedimenti - l-aspett tal-“bis” - m'ghandux ikun il-kejl wahdieni li bih jitqies jekk ikunx hemm tassew ksur tar-regola mahsuba f'dawk l-artikoli.

Din il-Qorti tikkonkludi billi ma ssibx li l-artikolu 6 tal-Kodici Kriminali jikser il-jeddijiet tar-rikorrent kif imharsin bl-artikolu 39 tal-Kostituzzjoni u l-artikoli 6 u 4 tas-Seba' Protokoll tal-Konvenzjoni safejn dak l-artikolu jaghti fakulta' li persuna misjuba mhux hatja penalment tigi misjuba hatja fi process civili.