20/10/2008

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

CAMILLERI GINO

FRENDO RANDON DR.RENE' ET vs KUMMISSARJU TA' L-ART ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

FRENDO RANDON DR.RENE' ET vs KUMMISSARJU TA' L-ART ET - 17/2002/1 - CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION), MALTA

Yes

ESPROPRJAZZJONI

Jirrizulta li b'dikjarazzjoni, il-Gvernatur-Generali ddikjara li zewg bicciet art fil-Kalafrana, Benghajsa limiti ta' Birzebbugia, li kienu proprjeta tar-rikorrenti, kienu mehtiega mill-awtoritajiet kompetenti ghal skop pubbliku u dana ai termini tal-provedimenti tal-Kapitolu 88 tal-Ligijiet ta' Malta. Gie dikjarat li l-istess zewg bicciet art kienu mehtiega ghal skopijiet pubblici u li l-akkwistrelattiv kellu jsir b'xiri assolut.

Ir-rikorrenti jitolbu li jigi dikjarat li gew lezi d-drittijiet fundamentali taghhom kif enunzjati fl-Artikolu 37 u 39 tal-Kostituzzjoni ta' Malta u kif enunzjati ukoll fl-Artikolu 6(1) u fl-Artikolu 1 tal-Konvenzjoni Ewropea ghall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u Libertajiet Fundamentali (Kap 319 tal-Ligijiet ta' Malta). Qed jitolbu ukoll li tigi dikjarata nulla u invalida fil-ligi l-operazzjoni tal-imsemmija dikjarazzjoni tal-Gvernatur-Generali u qed jitolbu li jigi mghoti lilhom kull rimedju xieraq u opportun.

Ir-rikorrenti jallegaw li huma sofrew diversi lezjonijiet tad-drittijiet fundamentali taghhom kif sanciti kemm fil-Kostituzzjoni kif ukoll fil-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, cioe' l-Kapitolu 319 tal-Ligijiet ta' Malta. Din is-sottomissjoni tar-rikorrenti mhux sostenibbli. Ma hemmx dubju li l-esproprjazzjoni in kwestjoni saret fl-“interess pubbliku.” L-artijiet esproprjati in parte huma inkluzi fil-progett tal-Port Hieles u l-Qorti m'ghandiex dubju li tali progett hu fl-interess pubbliku u fl-interess nazzjonali. Jekk hemmx jew le l-“interess pubbliku” hi kwestjoni li trid tigi esaminata u relatata mal-hin li saret l-imsemmija dikjarazzjoni. Fl-opinjoni tal-Qorti hu ovvju li fi zmien tad-dikjarazzjoni l-artijiet in kwestjoni ttiehdu ghal skop u fl-interess pubbliku.

Ir-rikorrenti jilmentaw ukoll minn nuqqas ta' dritt kompetenti lilhom li jaccedu quddiem awtorita' gudizzjarja. Il-Qorti ma tistax tifhem kif jista jinghad li, f'kazijiet ta' esproprjazzjoni ta' proprjeta, il-Kostituzzjoni ma tipproteggix id-dritt tas-sid esprorjat li jaccedi ghall-awtorita' gudizzjarja kompetenti.Skond l-intimati jekk issir xi emenda ghall-artikolu in kwestjoni, l-Kostituzzjoni tipprotegi taliemenda, izda fl-istess hin id-dritt per se li jinghata fl-istess artikolu mhux protett. Dan hu ghalkollox illogiku. Hu iktar logiku li l-artikolu in kwestjoni jigi interpretat fis-sens li d-dritt mghoti bl-Artikolu 37(1)(b) hu protett bil-Kostituzzjoni u l-provedimenti tal-istess Artikolu 47(9) mhux applikabbli ghall-imsemmi artikolu. Jirrizulta li kien hemm lezjoni tad-dritt tar-rikorrenti li jkollhom access ghall-awtorita' gudizzjarja kompetenti. Il-Qorti thoss li, f'dawn ic-cirkostanzi, l-ahjar rimedju li jista jinghata lir-rikorrenti hu li l-intimati jhallsu kumpens pekunjarju lill-istessrikorrenti.

Ilment iehor tar-rikorenti hu li ma giex assikurat lilhom smiegh xieraq fi zmien ragonevoli. Hawnhekk ir-referenza hi ghall-Arikolu 39 tal-Kostituzzjoni u l-Artikolu 6(1) tal-Konvenzjoni Ewropea. Biex jigi deciz jekk iz-zmien kienx “ragjonevoli” jew le, l-proceduri relattivi jridu jkunu gia decizi. Ghalhekk ir-rikorrenti jistghu jilmentaw kostituzzjonalment li kien hemm dewmien irragjonevoli fid-determinazzjoni tal-proceduri, wara li l-proceduri relattivi quddiem il-Bord kompetenti jigu decizi finalment.Dan l-ilment tar-rikorrenti ma jirrizultax pruvat u ghalhekk ma tirrizultax vjolazzjoni tal-imsemmija artikoli in kwestjoni.

Dwar l-ilment li jirrigwarda d-“drittghal kumpens xieraq”, ma jistax jinghad, f'dan ir-rigward, li b'xi mod gew lezi d-drittijiet fundamentali jekk in effett il-kumpens xieraq ghadu ma giex stabblilit mill-Bord kompetenti. Mhux kompitu ta' din il-Qorti li tghati pariri lill-Bord ta' kif ghandu jigi stabbilit il-kumpens. Dik id-decizjoni tispetta biss lill-Bord.