Reference: 40/2006

Judgement Details


Date
16/02/2007
Court
CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)
Judiciary
MALLIA TONIO
Parties
DEBONO MARIA DOLORES SIVE DORIS vs AVUKAT GENERALI
ECLI
N/A
Judgement Type
FINAL JUDGEMENT

Keywords / Summary


Keywords
REVOKA TAS-SMIEGH TA KAWZA - RITRATTAZZJONI - SMIGH XIERAQ - SURROGA, EFFETTI TA` - VINDICATORIA; KAWZA
Summary
Ir-rikorrenti qed tilmenta mill-iter procedurali tas-smiegh ta` dik il-kawza, u qed tallega li, fil-kors tas-smiegh tal-kawza, gew lezi d-drittijiet fondamentali taghha. L-ilmenti tar-rikorrenti jistghu jigu kklasifikati taht erba` kategoriji:
(i) id-dewmien fis-smiegh tal-kawza quddiem il-Prim`Awla tal-Qorti Civili;
(ii) il-fatt li l-Onorabbli Qorti tal-Appell irrevokat is-smiegh ta` prim`istanza minghajr, allegatament, studju approffondit tal-kaz;
(iii) ic-cirkustanza li s-surroga quddiem l-Onorabbli Qorti tal-Appell, fil-procedura ta` ritrattazzjoni, saret fuq rakkomandazzjoni tal-Prim Imhallef, li kien il-President ta` dik il-Qorti li ddecidiet l-appell fl-ewwel kaz; u
(iv) il-fatt li l-Onorabbli Qorti tal-Appell, meta cahdet it-talba taghha ghar-ritrattazzjoni, ma dahletxfil-meritu tal-kaz.

Ezaminat dan l-iter processwali, l-Qorti tara li ghal kwazi l-process kollu, l-kawza kienet taht il-kontroll tal-partijiet, li mhux biss iddecidew li jestendu l-inkarigu moghti lill-perit tekniku mahtur mill-Qorti, izda wkoll ippermettew lil xulxin iressqu diversi provi, uebda naha ma hadet passi biex tillimita jew tikkontrolla l-produzzjoni u s-smiegh tal-provi tal-parti l-ohra. La darba parti tippermetti lill-parti l-ohra tressaq il-provi li trid, il-fatt li l-Qorti, fi stadju tad-decizjoni, tghaddi biex ma tikkunsidrax hafna minn dawk il-provi, ma jistax jitqiesbhala hela ta` hin imputtabli lill-istess Qorti.

La darba, minn wara dahar il-Qorti, l-inkarigu tal-perit gie estiz ghas-smiegh tal-provi, u wkoll minn wara dahar il-Qorti, il-partijiet thallewiressqu kull prova li riedu huma, u, f`kull kaz, ma ntalbetx l-intervent tal-Qorti, l-istess partijiet ma jistghux issa jilmentaw dwar dewmien li kkawzaw huma stess. La l-Qorti u lanqas l-Istat ma jistghu ikunu tenuti responsabbli ghal dewmien li huwa attribwibbli ghall-agir tar-rikorrent.

Kieku kien hemm dewmien esagerat fit-thejjija tar-rapport da parti tal-esperti mahtura, wiehed ikun jista` jattribwixxi xi tort lill-Qorti li tkun “ippermettiet” tali dewmien. Dan peress li, darbali l-partijiet ghalqu l-provi, huma ma jkollhomx aktar kontroll fuq l-operat tal-perit, u sta ghall-Qorti tara li dan ma jtawwalx izzejjed biex jikkonkludi r-rapport.

F`dan il-kaz, pero`, majirrizultax li, mehud rigward ghall-komplessita` tal-kaz, li l-periti mahtura mill-Qorti ressqu l-oppinjonijiet taghhom “too late”. L-ewwel perit tekniku ressaq ir-rapport tieghu fi zmien sena u xahar, u l-periti addizzjonali ghamlu l-istess f`sentejn u tlett xhur, termini li, f`kull kaz, ma jistaxjitqies irragonevoli.

Fic-cirkustanzi meritu ta` din il-kawza, ma hemmx dan it-tip ta` dewmien irravvizat fil-kawzi msemmija, u din il-Qorti tara li, mehud in konsiderazzjoni l-komplessita` tal-kaz u l-imgieba tal-partijiet, ma kienx hemm dewmien irragonevoli mill-Prim Awla tal-Qorti Civilifit-trattazzjoni tal-kawza in kwistjoni.

Wara s-sentenza tal-Prim Awla, il-konvenut interponaappell, liema appell gie deciz f`terminu ta` anqas minn sena wara d-decizjoni tal-ewwel Qorti. Ir-rikorrenti mhux qed tallega li l-proceduri quddiem l-Onorabbli Qorti tal-Appell hadu fit-tul, pero`,qed targomenta li d-decizjoni moghtija mill-Onorabbli Qorti tal-Appell ittiehdet meta ma sarx ezamidettaljat tal-kaz u b`mod li jindika li quddiem l-ewwel Qorti sar hela ta` zmien fi smiegh ta` provi irrilevanti.

Il-kawza in kwistjoni kienet wahda vindicatoria li fiha, minn jippromuowi l-azzjoni, irid jipprova t-titolu tieghu fuq l-art. Bhala principju, il-konvenut possessur mhux tenutjipprova titolu, izda jista` jistrieh biss fuq il-pussess. Peress li din il-kawza kienet tikkoncerna proprjetajiet tal-partijiet li kienu, in parte, over lapping, kellu jsir stharig ta` x' akkwistal-konvenut. Jidher li, fil-proceduri quddiem l-ewwel Qorti saret enfasi akbar fuq it-titolu pretizmill-konvenut, u dana peress li hu ddefenda ruhu billi allega “titolu” fuq l-art in kontestazzjoni,u meta, fil-fehma tal-periti teknici mahtura u tal-istess Qorti, ma rrizultax li l-konvenut seta` jivvanta titolu fuq dik il-porzjoni art, it-talba tal-attrici giet milqugha. L-ewwel Qorti ghamlet dan, pero`, wara li qieset li, fil-fehma taghha, l-attrici ppruvat li l-art meritu tal-kawza hija proprjeta` taghha. L-Onorabbli Qorti tal-Appell ma qablitx ma din il-konkluzzjoni. Hi osservat u enuncjat il-principju li min iressaq tali azzjoni irid, fl-ewwel lok, iressaq prova tat-titolu tieghu fuq l-art in kwistjoni.

Kemm l-ewwel Qorti, kif ukoll l-Onorabbli Qorti tal-Appell fittxew fl-atti ghall-prova tat-titolu tal-attrici; l-ewwel Qorti sabet dan it-titolu u, ghalhekk, ghaddiet biextezamina t-titolu pretiz mill-konvenut, filwaqt li l-Onorabbli Qorti tal-Appell ma sabetx li l-attrici ppruvat it-titolu taghha u, allura, logikament, kellha tieqaf u, fil-fatt, waqfet hemm. Dan ma jfissirx, pero`, li saret xi haga bi ksur ta` xi dritt fundamentali tar-rikorrenti.

Appartil-fatt li mhux fil-kompetenza tal-Qorti Kriminali li tiddetermina kwistjonijiet dwar titolu fuq proprjeta`, il-proceduri quddiem il-Qrati Kriminali kienu in konnessjoni ma akkuza ta` raggion fattasi biss, u biex tiddeciedi fuq din l-akkuza, ma kellhiex bzonn, u fil-fatt ma kkunsidratx kwistjonijietdwar titolu ta` proprjeta`. Dik l-akkuza hija mmirata ghal min jiehu b`idejh xi dritt li jippretendi li ghandu, u l-indagini tal-Qorti Kriminali huma limitati ghall-agir disturbattiv tal-pussess biss, u dawk il-Qrati ma jinvolvux ruhhom fl-esistenza o meno fid-drittijiet rispettivi tal-partijiet.Kwindi, dak li gie deciz mill-Onorabbli Qorti tal-Appell Kriminali bl-ebda mod ma jista` jitqies lihu ta` rilevanza ghad-drittijiet reciproci tal-partijiet.

Ir-rikorrenti tilmenta dwar il-modkif saret is-surroga quddiem l-Onorabbli Qorti tal-Appell. Meta nghatat is-sentenza mill-OnorabbliQorti tal-Appell, dik l-Onorabbli Qorti kienet komposta mis-Sinjura Tieghu l-Onor. Prim Imhallef, umill-Imhallfin Onor. Anton Depasquale u Onor. Alberto J. Magri. Meta r-rikorrent talbet is-smiegh mill-gdid tal-appell, dawn it-tlieta warbu mill-kaz u dan sabiex l-ilmenti tar-rikorrenti jigu kkunsidrati minn Qorti tal-Appell komposta differentement minn kif kienet meta tat is-sentenza. B`ordni l-Eccellenza Tieghu, il-President tar-Repubblika hatar, biex jisma` l-kaz tar-rikorrenti, lill-Imhallfin Onor. Joseph D. Camilleri, Onor. Joseph Filletti, u Onor. Giannino Caruana Demajo.

Dinil-Qorti tosserva li, ai termini tal-artikolu 12 tal-Kodici ta` Organizzazzjoni u Procedura Civili (Kap. 12 tal-Ligijiet ta` Malta), meta l-President tal-Qorti tal-Appell jastjeni milli jisma` kawza,postu jiehdu bis-sahha tal-istess ligi, “l-imhallef anzjan fost l-imhallfin li jiffurmaw il-Qorti tal-Appell”. F`dan il-kaz, dan kien l-Onor. Joseph D. Camilleri li, fil-fatt, ippresjeda l-Qorti tal-Appell ghas-smiegh tar-ritrattazzjoni ppresentat mir-rikorrenti. Is-surroga tieghu, allura, sehhetawtomatikament bis-sahha tal-ligi.

Dwar l-imhallfin l-ohra, din il-Qorti ma tara xejn hazin fil-fatt li dawn gew irrakomandati mis-Sinjorija Tieghu l-Onor. Prim Imhallef, li kien ghadu kemm astjena milli jippresjedi fis-smiegh ta` dan il-kaz. Kull imhallef ha l-istess gurament ta` imparzjalita` u indipendenza, u l-ghalza kellha issir minn fost gudikanti li jgawdu l-istess sigurta` u obbligi. Ma jirrizultax li saret xi “ghazla”, imma semplicement gew surrogati dawk l-imhallfin l-aktar anzjani li setghu jisimghu l-kawza.

Fl-ahhar nett, ir-rikorrenti tilmenta mill-fatt li l-Onorabbli Qorti tal-Appell, fil-proceduri ta` ritrattazzjoni ma ezaminatx u ma kkunsidratx mill-gdid il-meritu tal-pretenzjoni taghha. Il-Qorti tosserva li la l-Kostituzzjoni ta` Malta u lanqas il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem ma jaghtu dritt ghal smiegh doppju ghall-ilmenti tac-cittadin; dawn jesigu biss li fid-determinazzjoni ta` kwistjonijiet ta` natura civili, l-partijiet involuti jinghataw smiegh xieraq minn tribunal indipendenti u imparzjali. Dan inghata f`dan il-kaz.

Il-gurisprudenza trid, imbaghad, li jekk jinghata dritt ta` appell, il-procedura quddiem il-Qortital-Appell tirrispekkja wkoll id-dettami ta` smiegh xieraq. Dan ukoll sehh f`din il-kawza ghax, kifintwera, wara appell interpost mill-konvenut, l-Onorabbli Qorti tal-Appell semghet it-trattazzjonitad-difensuri tal-partijiet, u wara li ezaminat mill-gdid l-atti processwali kollha, tat is-sentenzataghha. Il-kwistjoni ta` bejn il-partijiet giet ezaminata funditus f`zewg stadji u minn zewg Qratiseparati, u kwindi r-rekwiziti ta` smiegh xieraq gew zgur sodisfatti.

Oltre dan, l-ordinament guridiku malti jipprovdi rimedju iehor fejn wiehed jista` jressaq il-lanjanzi tieghu, u dan fi proceduri ta` ritrattazzjoni. Dan ir-rimedju, it-tielet wiehed, hu limitat ghal meta jirrizultaw zbalji fl-operat gudizzjarju, u mhux estiz ghat-trattazzjoni mill-gdid tal-meritu. Dan ma jfissirx, pero`, li jkun qed jinholoq ksur tad-drittijiet fondamentali ta` xi parti fil-kawza.

F`dan il-kaz, ir-rikorrent talbet ir-ritrattazzjoni tal-kawza, izda, wara ezami tal-atti proceswali, gie decizli ma kien hemm ebda zball jew nuqqas fis-sentenza tal-Onorabbli Qorti tal-Appell tad-29 ta` Ottubru, 2004, u, ghalhekk, m`hemmx lok ta` smiegh mill-gdid tal-kawza.

Fil-proceduri ta` ritrattazzjoni, jkun hemm smiegh u trattazzjoni mill-gdid f`kaz biss li jirrizulta xi zball jew nuqqas, u lajezisti u lanqas ma hu mehtieg li jezisti dritt awtomatiku ghal terzo ezame tal-kaz.

Id-decizjoni tal-Onorabbli Qorti tal-Appell tal-15 ta` Frar, 2006, hija konformi mal-ligi, u mhux kontra l-provedimenti u limiti tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem.

Ghaldaqstant din il-Qorti tiddisponi mill-kawza billi tichad it-talbiet tar-rikorrenti bl-ispejjez kontra taghha.




Operational Programme 1
CONvErGE connected eGovernment


We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies. More Info