29/05/2002

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

VALENZIA GEOFFREY

DEBONO MARIA vs KUMMISSARJU TAL-PULIZIJA ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

DEBONO MARIA vs KUMMISSARJU TAL-PULIZIJA ET - 584/1997/1 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, DISKREZZJONI TAL-QORTI F`KAZ TA` NON EZAWRIMENT TA` RIMEDJI ORDINARJI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, NON EZAWRIMENT TA` RIMEDJI ORDINARJI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, STHARRIG TA` EGHMIL AMMINISTRATTIV

Il-proviso tas-subinciz 2 ta' l-Art. 46 tal-Kostituzzjoni u ta' l-artikolu 4 ta' l-Att XIV ta' l-1987, jipprovdu ghall-ezercizzju ta' diskrezzjoni mill-Prim'Awla fis-Sede Kostituzzjonali taghha li tirrifjuta s-setgha taghha "jekk tqis li jkun desiderabbli li hekk taghmel". Ezercizzju ta' diskrezzjoni wiesgha li l-Kostituzzjoni gustament tinvesti fil-Qorti fl-ewwel grad, li ghandha kompetenza originali esklusiva biex tinvesti kazijiet ta' din ix-xorta, u dana sabiex tassigura li l-process gjudizzjarju kostituzzjonali ma jigix abbuzat. Ezercizzju ta' diskrezzjoni li hi taghmel meta u wara litkun sodisfatta li mezzi xierqa ta' rimedji ghall-ksur allegat kienu jew huma disponibbli favur il-persuna rikorrenti skond xi ligi ohra. Sodisfazzjoni li jehtieg li jkun bazat fuq stat ta' fatt attwali u objettivament stabbilit tad-disponibilita' ta' rimedju ghall-ksur allegat u li, fil-kostatazzjoni tieghu, ma kien jippermetti l-ebda element diskrezzjonali. Id-decizjoni li taghmel dik l-ewwelQorti dwar jekk huwiex jew le disponibbli, jew jekk kienx jew le disponibbli rimedju xieraq tahtxi ligi ohra, hi ghalhekk decizjoni fuq dan l-istat ta' fatt.

(a) Meta huwa car li hemm mezzi ordinarji disponibbli ghar-rikorrent biex ikollu rimedju ghad-dannu li qed jillamenta, bhala principju generali dawn ghandhom jigu adoperati, u r-rikors ghall-organi gudizzjarji ta' natura kostituzzjonali ghandu jsir wara li l-ordinarji jigu ezawriti jew meta ma humiex disponibbli.

(b) Il-Qorti Kostituzzjonali sakemm ma jirrizultawx ragunijiet serji u gravi ta' illegalita' jew ta' gustizzja jew ta' zball manifest, ma tiddisturbax l-ezercizzju ta' diskrezzjonalita' ta' l-ewwel Qorti konferit mill-artikolu 46 (2) tal-Kostituzzjoni.

(c) Kull kaz ghandu l-fattispecie partikolaritieghu.

(d) Meta r-rikorrent ma jkunx ghamel uzu minn rimedju li setgha kellu, dan ma jfissirx li l-Qorti ghandha tikkonsidra li m'ghandhiex tezercita l-gurisdizzjoni taghha jekk, dak il-possibbli rimedju ma kienx pero' ser jirrimedja hlief in parte l-lanjanzi tar-rikorrent;

(e) Meta r-rikorrent ma jkunx ezawrixxa r-rimedji ordinarji, jekk pero' dan in-nuqqas ikun ikkontribwixxa ghalih l-operat ta' haddiehor, allura ma jkunx desiderabbli li l-Qorti tieqaf u ma tipprocedix bit-trattazzjoni tal-kaz;

(f) Meta l-ewwel Qorti tezercita d-diskrezzjoni taghha u tieqaf mit-trattazzjoni minghajr ma tezamina l-materja necessarja li fuqha dik id-diskrezzjoni ghandha tigi ezercitata,il-Qorti tat-tieni grad ghandha twarrab dik id-diskrezzjoni".

Hu biss meta tirrizulta bhalafatt l-accessibilita' ta' rimedji ohra taht xi ligi ohra fit-termini ta' din id-disposizzjoni, li l-Ewwel Qorti tista' tiddelibera jekk kellhiex tiddeklina li tezercita' s-setghat taghha, jekk hekk ikun jidhrilha desiderabbli li taghmel. Li jfisser illi:

(1) fejn jirrizulta li ma hemmx u makienx hemm tali rimedju taht xi ligi ohra, il-Qorti kienet obbligata li tiehu konjizzjoni tal-mertukostituzzjonali;

(2) Fejn jirrizulta li hemm jew kien hemm rimedju, il-Qorti tista' xortatiddeciedi li tinvesti l-mertu jew setghet, jekk hekk jidhrilha desiderabbli li taghmel, tiddeciedili tiddeklina li tezercita s-setghet taghha. Poter diskrezzjonali li hu notat li l-Prim'Awla ma ghandhiex, u ma kellhiex, tezercita' fejn jirrizultalha li l-applikazzjoni kienet semplicement frivolau vessatorja ghaliex f'dan il-kaz il-Kostituzzjoni tuza t-terminu "ghandha", u mhux " tista'"

Il-principju kostituzzjonali huwa li l-Qorti Kostituzzjonali hi marbuta li taghti rimedju fejn tkun sodisfatta li ma jkunx hemm rimedju xieraq u adegwat taht xi ligi ohra.

Il-Prim Awla tal-Qorti Civili ghandha diskrezzjoni li taghzel li tiddeklina li tezercita s-setgha taghha jekk hi sodisfatta li kien hemm mezzi xierqa ta' rimedju ta' l-allegat ksur jew ghadhom disponibbili favur ir-rikorrent taht xi ligi ohra.

Pero' mhux eskluz lanqas li taghti rimedju kostituzzjonali fil-kazijiet fejn anke jirrizulta li r-rikorrent kellu xi rimedju taht xi ligi ohra.

Il-Kostituzzjoni tqis rilevanti l-ksur tal-jedd fondamentali fih innifsu u mhux ir-rimedju jew rimedji accessiblighall-parti leza.

L-istharrig gudizzjarju ta` eghmil amministrattiv huwa ampjament trattat taht l-Artikolu 469A tal-Kap. 12 tal-Ligijiet ta` Malta u ghalhekk in-nuqqas tar-rikorrent li uza danir-rimedju ordinarju ghandu normalment iwassal sabiex il-Prim' Awla tal-Qorti Civili fis-sede kostituzzjonali taghha tiddeklina milli tezercita s-setghat tagha.