30/11/2001

CONSTITUTIONAL

SAID PULLICINO JOSEPH, AGIUS CARMEL A., ARRIGO NOEL V.

GALEA NAZZARENO vs BRIFFA GIUSEPPE

N/A

FINAL JUDGEMENT

GALEA NAZZARENO vs BRIFFA GIUSEPPE - 303/1990/1 - CONSTITUTIONAL, MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ESPROPRJAZZJONI GHAL SKOPIJIET PUBBLICI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, KONVERZJONI TA` ENFITEWSI TEMPORANEJA F` TITOLU TA` LOKAZZJONI TAHT IL-KAP. 158 TAL-LIGIJIET TA` MALTA - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, LIMITAZZJONIJIET TAL-UZU TA` PROPRJETA` - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, TGAWDIJA TA` PROPRJETA` DIFFERENZI BEJN IL-KOSTITUZZJONI U L-KONVENZJONI

Il-provvedimenti tal-Att XXIII tal-1970, formanti parti mill-Ordinanza li Tnehhi l-Kontroll ta` Djar, li jipprovdu illi l-enfitewta jkollu l-jedd illi jkompli jirrisjedi fil-fond lilu koncess in enfitewsi temporanja wara li jiskadi t-terminu tal-koncessjoni u dana b'titolu ta' kera, certament ma jistghux jigu kwalifikati bhala mizura ta' espropjazzjoni legali jew de facto tal-proprjeta' tal-appellant da parti l-Istat. Il-proprjeta' tibqa', kif kienet, f'idejn is-sid u ma jkun gie bl-ebda mod mittiefes l-ordinament guridiku in kwantu dan kien jipprovdi ghall-konsolidament tal-utili dominju mad-dirett dominju. Xorta allura t-terminazzjoni tal-koncessjoni enfitewtika il-proprjeta' kollha gietkonsolidata fil-persuna tad-direttarju. Il-fatt illi l-ligi taht ezami kienet tipprospetta, fil-prattika, l-konverzjoni forzata u ex lege tat-titolu ta' enfitewsi f'wiehed ta' kera bil-konsegwenza illi min kien qieghed jokkupa d-dar bhala r-residenza ordinarja tieghu kien qed jinghata d-dritt li jkompli jirrisjedi fiha anke kontra l-volonta' tad-direttarju kontra l-korrispettiv ta' kera stabbilit bl-istess ligi seta' titqies biss li kienet limitazzjoni fuq it-tgawdija tal-istess proprjeta' mis-sid. Limitazzjoni tat-tgawdija li kienet indubbjament l-effett dirett ta' att legislattiv li kiensindakabbli minn din il-Qorti ghar-rigward tal-konformita' Kostituzzjonali tieghu.

Jibqa' pero' l-problema jekk din il-limitazzjoni statutorja fir-rigward tat-tgawdija tal-proprjeta' setghetx tigi ekwiparata mat-tehid ta' pussess taghha b'mod obbligatarju ghaliex hi din l-ahhar figura guridika illi tattira l-protezzjoni minn privazzjoni ta' proprjeta' bla kumpens ai termini tal-artikolu 37tal-Kostituzzjoni. Il-gurisprudenza rriteniet illi l-artikolu 37 tal-Kostituzzjoni mhux biss hu applikabbli fil-kaz ovvju ta' esproprazzjoni formali imma wkoll fil-kaz ta' mizuri ohra li jikkwalifikaw bhala esproprazzjoni de facto li jiddiminwixxu l-attribwuti tal-proprjeta' tal-individwu. Mizurili pero' jkunu ttiehdu jew li jkunu saru b'xi sahha ta' xi ligi. Dawn jinkludu esproprazzjoni b'titolu ta' use and possession jew fuq public tenure u l-poter ta' rekwisizzjoni ta' proprjeta'.

Il-Kostituzzjoni titkellem dwar tehid ta' pussess forzat b'mod obbligatorju. Dicitura li, wehidha,minghajr riferenza ghad-dritt ta' tgawdija pacifika fih innifsu donnu timplika li biex tigi estizal-protezzjoni tal-Kostituzzjoni jehtieg li jkun hemm privazzjoni ta' proprjeta' u li din tkun effettdirett ta' xi att tal-Istat u mhux bizzejjed li jkun hemm privazzjoni tad-dritt tat-tgawdija pacifika bhala rifless ta' tali att.

L-artikolu 37 jitkellem car u tond fuq cahda tal-proprjeta'jew id-dritt fuqha minghajr kumpens xieraq. Ifisser dan li ghandek vjolazzjoni jekk ghandek privazzjoni totali tal-proprjeta' jew xi jedd fuqha minghajr l-ebda kumpens jew ahjar minghajr kumpens li ma jkunx xieraq. Din il-konkluzjoni hi wkoll suffragata mill-kumplament tal-artikolu 37 li proprju jipprovdi li dan il-kumpens kellu jigi stabbilit mil-ligi u li l-kwantifikazzjoni tieghu kellha tkunsoggetta ghall-iskrutinju ta' Qorti b'kompetenza li tinvesti tali mertu biex tassigura l-gustizzja tal-kumpens. Fil-kaz tal-konverzjoni tat-titolu ta` enfitewsi temporaneja f`wiehed ta` lokazzjoni aitermini tal-Kap. 158 tal-Ligijiet ta` Malta ma jokkorrux l-estremi tal-ewwel paragrafu tal-atikolu37 in kwantu hawn non si tratta ta' tehid ta' proprjeta' jew ta' jedd fuqha taht xi forma jew ohra izda ta' limitazzjoni tal-uzu tal-istess proprjeta. Limitazzjoni li tista' tkun koperta bl-artikolu1 tal-Ewwel Protokol tal-Konvenzjoni imma li ma jidhirx li tista' tigi inkwadrata fil-parametri tal-artikolu 37 tal-Kostituzzjoni ta' Malta.

Anke li kieku kellu b'xi ezercizzju interpretattivjigi accettat illi l-artikolu 37 kien japplika wkoll fejn id-disposizzjoni legislattiva impunjata kienet testendi biss ghal-limitazzjoni fl-uzu tal-proprjeta' u li allura t-termini ta' dan artikolu tal-Kostituzzjoni kienu wiesghin f'dan ir-rigward daqs dawk tal-artikolu protokollari, xorta wahda makienx ikun hemm l-estremi ta` vjolazzjoni peress illi dan il-provvediment tal-Kap. 158 jikkwalifikabhala kontroll ta` uzu ta` proprjeta` skond l-interess generali ai termini tat-tieni paragrau tal-artikolu 1 tal-Ewwel Protokol.