24/03/2004

OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR)

SCIBERRAS PHILIP

XUEREB MARIA ET vs GAUCI CLEMENT ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

XUEREB MARIA ET vs GAUCI CLEMENT ET - 290/2001/1 - TAL-APPELLI CIVILI (INFERJURI), MALTA

KOMMODAT, ELEMENTI TA` - PROVA, APPREZZAMENT TAL-QORTI TAL-APPELL - PROVA, APPREZZAMENT U VALUTAZZJONI TA` - PROVA, RELEVANZA TA` - PROVA, VEROSIMILJANZA TA` ZEWG VERZJONIJIET KONTRADITTORJI - ZGUMBRAMENT, KOMMODAT - ZGUMBRAMENT, KOMPETENZA TAL-QRATI INFERJURI

Il-kompetenza tal-Qorti Inferjuri f'materja ta' zgumbrament ma hijiex wahda limitata biss ghal kazijiet fejn tirrizulta vjolenza jew uzurpazzjoni izda tali kompetenza hi aktar estinsiva minn hekk.

Il-kommodat hu kuntratt simili hafna ghall-kera bid-differenza illi hu gratuwitu waqt li l-kirihu oneruz. Applikata n-norma ta' l-Artikolu 47 tal-Kap 12, kombinat ukoll mal-Artikolu 310 tal-Kodici Civili, il-jeddijiet fuq il-proprjeta` fihom kontemplati ghandhom karatteristici ben definiti "lima jinkludiex l-kommodat ta' immobili, li hu dritt personali - 'ius in persona" u mhux "in rem". Bl-applikazzjoni ta' l-Artikolu 48 tal-Kap 12 illi l-ligi tipprospetta l-kompetenza tal-Qrati Inferjuri mhux biss meta l-konvenut ikun qed jokkupa l-fond b'titolu ta' kera imma wkoll meta jkun qed jokkupah b'xi titolu iehor jew anke bla ebda titolu - sakemm ma jkunx b'xi titolu li minhabba n-natura immobbli tieghu kif bil-ligi stabbilita, hu espressament ezawtorat mill-kompetenza taghha. Xorta ta'titoli dawn li ma jinkludux il-komodat.

Huwa pacifiku f'materja ta' konflitt ta' versjonijiet illi l-Qorti kellha tkun gwidata minn zewg principji fl-evalwazzjoni tal-provi quddiemha:

Li taghraf tislet minn dawn il-provi korroborazzjoni li tista' tikkonforta xi wahda miz-zewg verzjonijiet bhala li tkun aktar kredibbli u attendibbli minn ohra; u

Fin-nuqqas, li tigi applikatal-massima "actore non probante reus absolvitur".

Fi kliem iehor il-Qorti ghandha tezamina jekk xi wahda miz-zewg verzjonijiet, fid-dawl tas-soliti kriterji tal-kredibilita` u specjalment dawktal-konsistenza u verosimiljanza, ghandhiex teskludi lill-ohra, anke fuq il-bilanc tal-probabilitajiet u tal-preponderanza tal-provi, ghax dawn, f'kawzi civili, huma generalment sufficjenti ghall-konvinciment tal-gudikant.

L-Artikolu 560(1) tal-Kap 12 jiddisponi li "il-qorti ghandha tichad li tingieb kull prova li jidhrilha li mhiex rilevanti jew li hija zejda, jew li jidhrilha li mhix l-ahjar prova li l-parti tista' ggib."

Jidher minn dan illi l-principju generali, kif rifless fil-provvedimenti tal-Kap 12, dwar ir-regolamentazzjoni tal-procedimenti fil-kontenzjuz hu dak illi l-Qorti kellu jkollha diskrezzjoni mill-aktar wiesgha fil-kondotta tal-kawza u fil-produzzjoni tax-xhieda u tal-provi. Tant hu hekk illi, kif pacifikament akkolt, f'materja ta' rilevanza jew superfluwita` Qorti tat-tieni grad bhala regola ma tiddisturbax ir-regolament tal-Qorti tal-ewwel grad jekk mhux ghal motivi gravi, dak li fil-fehma ta' din il-Qorti certament ma huwiex il-kaz. Biex jinghad kollox gieli anke gie ritenut f'termini li jidhru kemm xejn assoluti izzejjed illi f'materja ta' rilevanza Qorti tat-tieni grad ma tistax tindahal fid-diskrezzjoni ta' dik tal-ewwel grad.

Di regola l-kawzi huma indipendenti minn xulxin u l-Qorti ma ghandhiex facilment tikkonsenti jew tippermetti lill-parti tipproduci xhieda minn atti ohra. Dan, maggorment imbaghad, fejn ikollok ukoll l-opposizzjoni tal-kontro-parti.

Skond id-definizzjoni precizata fl-Artikolu 1824 tal-Kodici Civili"l-kommodat jew self ghall-uzu hu kuntratt li bih wahda mill-partijiet tikkunsinna haga lill-partil-ohra, sabiex din tinqeda biha, bla hlas, ghal zmien jew ghall-uzu determinat, bl-obbligu ta' dak li jirceviha li jrodd il-haga nfisha".

Minn dan it-test tal-ligi, kif ahjar imfisser mill-gurisprudenza, jidher li d-donazzjoni tal-uzu, fejn tirrizulta, timponi lill-kommodant l-obbligu li jhalli lill-kommodatarju fit-tgawdija tal-haga ghaz-zmien kollu miftiehem, u bhall-konduttur fil-konfront tal-lokatur, il-kommodatarju fil-konfront tal-kommodant ghandu d-dritt li jinqeda tal-haga basta li jillimita ruhu ghall-uzu determinat fil-kuntratt.

Huwa bil-wisq evidenti mill-konsiderazzjoni appena esposta kif ukoll mill-vot stess tal-ligi illi ghall-ezistenza tat-titolu ta' kommodat irid ikollok kuntratt ossija "konvenzjoni jew ftehim bejn tnejn minn nies jew izjed illi bih tigi maghmula, regolata, jew mahlula obbligazzjoni" (Art 960 tal-Kodici Civili). Kuntratt dan in ispece li dwaru tezisti diskordanza fid-dottrina jekk ghandux jitqies wiehed unilaterali jew bilaterali, anke jekk prevalentement jezisti qbil illi ghalkemm isir ghaf-favur tal-komodatarju pero` b'obbligazzjonijiet a kariku kemm ta' dan kif ukoll tal-kommodant.