24/11/2003

OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR)

SCIBERRAS PHILIP

DEGIOVANNI ANTHONY ET NOE vs LOMBARDO MARK ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

DEGIOVANNI ANTHONY ET NOE vs LOMBARDO MARK ET - 966/2001/1 - OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR), MALTA

LIBELL, FAIR COMMENT - LIBELL, KIF IRID ISIR L-EZAMI TAL-ARTIKOLU INKRIMINAT - LIBELL, KORRETTEZZA TAL-FATTI - LIBELL, LIBERTA` TA` ESPRESSJONI - LIBELL, LIKWIDAZZJONI TA` DANNI - LIBELL, MALAFAMA - LIBELL, STATEMENT OF FACT - LIBELL, TALBA GHAL RETTIFIKA

Jixraq fl-ewwel lok illi jigi sottolinejat illi f'kazijiet ta' libelli, l-bixra ta' hsieb ta' dawn l-ahhar snin, fuq l-istregwa ta' decizjonijiet tal-Qorti Ewropeja, kienet artikolata fis-sens illi fl-analizi tal-fatti u l-gudizzju dwarhom kellu jinzamm bilanc bejn l-interessi tal-persuna, fis-sensl-aktar ampju tal-kelma, li jipprotegi r-reputazzjoni u l-integrita` tieghu, u l-interess pubbliku li jkun informat fuq materji li legittimament jolqtu d-divulgazzjoni ta' informazzjoni dwar materji li jikkoncernaw l-opinjoni pubblika.

Kif ritenut drabi ohra l-gurisprudenza in materja zviluppat ulterjorment l-aktar favur il-liberta` tal-istampa bhala manifestazzjoni tad-dritt fondamentali tal-espressjoni u bhala ghodda mehtiega fl-izvilupp demokratiku ta' pajjiz. Naturalment kien u ghaduprincipju tad-dritt illi l-malafama voluta permezz ta' addebiti ta' fatti foloz mahsuba biex inaqqsu l-gieh u l-fama tal-persuna illi lejha tkun diretta baqghet censurabbli u punibbli fil-ligi. Gewpero` mwessa' notevolment il-limiti li fihom kienu arginati l-kummenti fuq fatti addebitati lill-figuri pubblici liema fosthom il-politici. Fil-konfront taghhom hafna issa hu aktar tollerat minn qabel in omagg tal-principju illi d-dibattitu pubbliku fuq materji ta' interess kellu jinghata spazju mill-aktar wiesa' anke jekk a skapitu ta' inkonvenjenzi anki gravi lill-persuni pubblici nvoluti b'konsegwenza ta' kritika harxa, wkoll kultant ingusta.

Kittieb ma jistax jissuggerixxi jew jivvinta fatti, jadotta bhala veritjeri stqarrijiet ta' fatt inveritjeri maghmula minn terzi, u mbaghad jikkumenta dwarhom fuq l-assunzjoni li huma veri. Jekk il-fatti li fuqhom isir kumment ma jezistux id-difiza ta' "fair comment" m'ghandiex tirnexxi.

Huwa indubitat illi l-accertament tal-fatti, l-apprezzament u l-valutazzjoni dwarhom, huma rizervati lill-gudikant. U allura, bhal f'kull kaz iehor il-Qorti ta' revizjoni normalment ma tindahalx jekk issib li l-apprezzament huwa ezenti minn vizzji logici.

F'materja ta' responsabilita` civili ghad-diffusjoni ta' nformazzjoni bil-mezz stampat, wiehed irid izomm dejjem in mira fl-analizi tal-kaz partikolari dawn l-aspetti:-

i. ir-rikostruzzjoni oggettiva tal-fatti;
ii. il-valutazzjoni tal-kontenut tal-kitba;
iii. id-dritt tal-kritika li kif minn dejjem gie awspikat ghandha tkun espressa fir-rispett tar-rekwizit ta' certa kontinenza u, ghaldaqstant, f'termini korretti u mizurati b'mod li ma titraxxendiex f'attakki personali virulenti.

Dan ifisser illi ghall-iskop tal-iskriminanti huwa necessarju li l-istampatikun jikkontjeni mhux biss il-verita` oggettiva tal-fatti izda wkoll il-korrettezza formali tal-esposizzjoni taghhom. Huwa impellenti ghalhekk illi qabel il-pubblikazzjoni l-fonti tal-istess fatti tigi diligentament valjata ghall-fini tal-attendibilita` taghhom.

Il-fuq specifikati presupposti, tista' tghid, huma konkordament ricevuti fil-gurisdizzjonijiet normalment segwiti mit-tribunalitaghna.

F'dik Ingliza jinghad illi sabiex jirnexxi f'difiza ta' fair comment il-kliem inkriminati jridu jintwerew bhala (i) kumment, (ii) kumment xieraq (fair comment), (iii) kumment xieraq (fair comment) fuq materja ta' interess pubbliku.

Wiehed ghandu jzomm quddiem ghajnejh illi fejnl-informazzjoni tipprezenta profil indiskutibbli ta' interess pubbliku din tipprevali fuq konsiderazzjonijiet soggettivi tal-parti kritikata. Dan komplimentari mal-gustifikazzjoni tal-ezercizzju tad-dritt ta' kronika. Filwaqt li dan hu hekk rikonoxxut u moghti harsien, ciononostante jibqa' dejjemjimpera l-principju "illi l-liberta` tal-istampa ma timplikax licenzja ghall-ingurji b'addebiti ta'fatti foloz intizi biex ihammgu l-fama u l-integrita` ta' haddiehor u ppubblikati minghajr l-ickensforz ta' verifika".

Ir-rimedju tat-talba ghal rettifika illi l-ligi wkoll tipprevedi, ma kien bl-ebda mod jissostitwixxi jew jaghmel tajjeb ghad-dritt li persuna malafamata kellha ghar-rizarciment tad-danni. Dan ghaliex pajjiz demokratiku kien jixraqlu illi jkollu stampa hielsa imma stamparesponsabbli li kienet obbligata wkoll, illi entro l-limiti stabbiliti, topera fir-rispett xieraq tal-persuni li jattiraw l-attenzjoni taghha bhala oggett ta' kritika jew kumment.

F'kawzi ta' libell id-danni ghandhom jigu mizurati skond it-test tar-ragjonevolezza dipendenti fuq ic-cirkostanzi kollha tal-kaz konkret.

Ghandu jinzamm sens ta' proporzjon in materja tal-likwidazzjoni tad-danni. L-azzjoni ta' libell, biex tkun verament effikaci u gusta, ghandha tigi adoperata b'gudizzju u cirkospezzjoni, tenut kont ta' l-ingurja, il-gravita` taghha, lejn min tkun diretta u lil min tkun mahsuba tilhaq u x'danni konsegwenzjali diretti jew indiretti tista' tiggenera.