Summary
Il-konvenut li jibqa' kontumaci quddiem l-Ewwel Qorti, mhux prekluz milli jappella mis-sentenza ta'dik il-Qorti; biss, il-kontumaci ma jistghax igib quddiem il-Qorti tal-Appell xhieda, kemm il-darbama jiggustifikax in-nuqqas tieghu. Imma jittratta l-kawza jista'. Hu veru li fil-kaz ta' persuna li ssofri hsara minhabba offiza personali lilha kagunata mill-agir doluz jew kolpuz ta' hadd iehor, ir-rizarciment tad-danni hu mill-ligi moghti biss lill-persuna direttament offiza mill-fatt doluz jewkolpuz, u fil-kaz li dan il-fatt jikkaguna l-mewt, lill-eredi ta' dik il-persuna; izda jekk l-offizimut u jhalli l-mara u t-tfal, l-azzjoni tal-mara u t-tfal ghad-danni kontra d-danneggjant ma tistghax tigi opposta bhala li ma tikkompetix lilhom. Kwantu ghat-tfal, l-azzjoni taghhom hija propostasewwa avvolja huma jagixxu f'isimhom proprju, u fic-citazzjoni ma jindikawx li qeghdin jagixxu bhalawerrieta ta' missierhom, jekk fil-fatt huma jkunu l-eredi tieghu; ghax in-nuqqas ta' indikazzjoni ta' din il-kwalita' taghhom fic-citazzjoni ma jinnewtralizzax il-fatt illi fil-mument tal-prezentatata' dik ic-citazzjoni huma kienu effettivament l-eredi ta' missierhom; kif lanqas ma jiswa l-fatt illi huma jkunu ghadhom ma accettawx l-eredita' ta' missierhom, u kwindi kienu ghadhom mhumiex kunsidrati bhala eredi "di diritto". Din id-diffikulta' tan-nuqqas ta' accettazzjoni tal-eredita', mbghad,tisparixxi ghal kollox jekk it-tfal fil-mori tal-kawza, jaccettaw dik l-eredita'; u dan bis-sahha tal-"Jus Superveniens", li jissana d-difett li talvolta seta' kien hemm. U tabilhaqq, it-teorija tal-"Jus Superveniens" giet applikata mill-Qrati Taghna l-aktar meta l-obligazzjoni li tkun il-bazi tal-azzjoni tkun sospiza b'kondizzjoni jew terminu, u din il-kondizzjoni tavvera ruhha, jew it-terminujaghlaq, waqt il-kawza; u f'kaz sim li jista' jitqies li t-tfal tal-mejjet, li kienu bil-ligi msejhin ghas-successjoni tieghu, kienu "eredi" tieghu kondizzjonatament ghall-accettazzjoni tal-wirt tieghu; u din l-accettazzjoni tkun saret waqt il-kawza. Oltre dan, il-kazi li fihom hija applikabbli dinit-teorija mhumiex tassattivi. U dan apparti raguni ohra li ghaliha din it-teorija tapplika "a fortiori"; u cjoe' ghaliex l-accettazzjoni tal-eredita ghandha effett retroattiv minn dak inhar tal-ftugh tas-successjoni. Lanqas ma hu ta' ostakolu l-fatt li l-accettazzjoni tal-eredita' tkun saret wara li d-danneggjant ikun issolleva l-eccezzjoni li t-tfal ma agixxewx bhala eredi ta' missierhom; diversament, it-teorija tal-"Jus Superveniens", tista' tghid, ma tkunx applikabbli qatt; mentri, invece, dik it-teorija giet applikata mill-Qrati Taghna, f'kazijiet kongruwi, anki meta d-difett inizjaligie sanat, bis-sopravvenjenza tad-dritt, wara l-eccezzjoni, sahansitra anki meta l-kawza kienet fl-appell. U jista' jizdied illi, meta l-eccezzjoni tkun dilatorja, bhal fil-kaz prezenti, il-"Jus Superveniens" ma hux ostakolat mill-eccezzjoni, ghaliex minn dik l-eccezzjoni l-konvenut ma jottjenix ebda effett iehor hlief dak li jikkostringi lill-attur jerga jipproponi l-azzjoni tieghu. Kwantu ghall-mara tal-persuna li mietet, anki din, avvolja mhix eredi ta' zewgha, tista' tazzjona ghad-danni; ghax il-fatt li hija mhix eredi ta' zewgha ma jnaqqasx kull dritt u nteress li hija ghandha li tunixxi ruhha ma' wliedha fl-azzjoni ghal dawn id-danni. Kif mbghad l-ammont tad-danni akkordat mill-Qorti jigi allokat bejn il-mara u t-tfal, hija kwistjoni ta' bejniethom, skond il-ligi, u mhix haga li jaraha d-danneggjant. Kull min, bi htija, cjoe' b'nuqas ta' prudenza, diligenza, jew ta' hsieb, jikkaguna hsara li hadd iehor, huwa responsabbli ghad-danni kagunat mill-ghemil jew nuqqas tieghu; u majistghax ikun hemm dubju li perit li jigi nkarikat mill-kostruzzjoni tal-bini lilu fdata, specjalment ghal dak li hi solidita', issir sewwa u skond is-sengha; anzi principalment, skond il-ligi, dan id-dover jaqa' fuqu aktar milli fuq il-bennej; u huwa l-perit dak li jassumi quddiem l-awtorita' kompetenti, billi jimla l-formola preskitta, ir-responsabilita' tax-xoghol li tieghu jkun ser jiehu d-direzzjoni. Dover ghalhekk, formalment assunt u mpost mill-ligi, tal-perit, hu dak illi huwa dmiru lijara li l-bennejja li jkunu ser jahdmu tahtu jkunu licenzjati; u anki jekk licenzjati, ghandu jiddirigi huwa nnifsu u jissorvelja x-xoghol, b'mod li ma jhallix isiru operazzjonijiet kontra s-sengha uli jikkreaw perikolu. Mhux bizzejjed ghall-perit li jistaqsi lill-bennej x'inhu jaghmel, u joqghodfuq dak li jghidlu l-bennej; imma ghandu jaccerta ruhu personalment u direttament x'ikun qed isir, uhuwa responsabbli ghad-danni jekk l-ghemil tieghu juri negligenza; minghajr ma jista' jinvoka favurtieghu nnifsu l-kaz fortuwitu, ghax il-kaz fortuwitu ma jezonerax mir-responsabilita' meta jkun precedut minn dolo jew htija ta' min jinvokah. Il-bennej huwa wkoll responsabbli ghad-danni jekk fix-xoghol tieghu huwa juri nuqqas ta' hila u diligenza; u ma jistghax jehles minn din ir-responsabilita'billi jallega illi ladarba kien hemm perit inkarigat mid-direzzjoni tax-xoghol, u dan ma tahx istruzzjonijiet diversi, allura huwa nehha kull responsabilita' u tefaghha fuq il-perit. Ghad illi kienhemm perit inkarigat mid-direzzjoni tax-xoghol, dan ma jehlisx lill-bennej, li bhala mghallem indahal ghax-xoghol, u fil-fatt ezegwieh, u ghalhekk ghandu josserva d-diligenza u jkollu l-hila mehtiega.Jekk il-perit kien hati talli ma ddirigiex u ma ssorveljax ix-xoghol, kif kien dmiru, dan mhux talli ma jezonerax lill-bennej, imma anzi jkabbar ir-responsabilita' tieghu. Qabel ma jindahal ghax-xoghol, huwa ghandu jkollu l-kapacita' teknika mehtiega; jekk ma kellux din il-kapacita' kellu jfittexid-direttivi tal-perit. U allura lanqas hu ma jista' jinvoka favur tieghu nnifsu l-kaz fortuwitu.Ghaldaqstant, fil-kaz ta' nuqqas tant tal-perit kemm tal-bennej, dawn huma t-tnejn responsabbli ghad-danni kagunati mill-ghemil kolpuz taghhom; u l-kundanna taghhom ghall-hlas tad-danni ghandha tkunsolidati. Fil-kaz prezenti, fejn fil-kostruzzjoni ta' bini waqa' travu li kkaguna l-mewt ta' xi haddiema, l-Ewwel Qorti zammet lill-perit u lill-bennej solidament responsabbli ghad-danni favur l-armla ta' wiehed mill-haddiemau t-tfal tieghu, li agixxew ghad-danni, u llikwidat id-danni fis-somma ta'Lm800. Il-Qorti tal-Appell, fil-waqt li kkonfermat is-sentenza tal-Ewwel Qorti ghall-kumplament, irriformatha billi awmentat is-somma tad-danni ghall-massimu permess mill-ligi ta' Lm1200; wara li rrilevat li forsi wasal il-waqt li "in lege ferenda" jigi kunsidrat jekk il-ligi ghandhiex tigi emendata b'mod li l-Qrati jkunu jistghu jakkordaw rizarciment adegwat konfacenti ghac-cirkustanzi ta' kullkaz u ghall-valur korrenti tal-flus.
