09/07/2008

OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR)

SCIBERRAS PHILIP

SPITERI GIOVANNA ET (APPELLAT) vs ZERAFA LORETO (APPELLANT)

N/A

FINAL JUDGEMENT

SPITERI GIOVANNA ET (APPELLAT) vs ZERAFA LORETO (APPELLANT) - 2/2004/3 - OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR), GOZO

Yes

APPELL; TERMINAZZJONI TAL-KIRJA TAR-RABA U RIPPREZA TA ART AGRIKOLA

Permezz ta' dan ir-Rikors ir-rikorrenti qed jitolbu t-terminazzjoni tal-kirja tar-raba indikata fl-istess Rikors u r-ripresa taghha ghal zewg ragunijiet u cioe' illi :
(i) Huma ghandhom bzonn dan ir-raba ghal skopijiet agrikoli minn membri tal-familja taghhom ; u
(ii) l-intimat ma ghadux jahdem dan ir-raba huwa stess, tant illi wellieh jew issullokah lil terzi persuni, minghajr il-kunsens, uminghajr ma kienu jafu r-rikorrenti .

Huwa maghruf illi sabiex wiehed jirnexxi f'talba simili ghar-ripresa ta' art agrikola biex tinhadem mir-rikorrenti jew xi membru tal-familja tieghu, jenhtieg li jigu sodisfatti tliet rekwiziti, u cioe' illi :
(i) is-sid irid jipprova l-bzonn tieghu ;
(ii) jekk jigi pruvat dan il-bzonn, il-Bord jara jekk id-dhul mir-raba jikkostitwix fonti mportanti ghall-ghixien ta' l-inkwilin, u
(iii) f'kaz affermattiv il-Bord irid imbaghad jizen il-hardship rispettiv tal-partijiet u jara min minnhom jista' jbati l-iktar jekk it-talba tigi accettata nkella rifjutata .

Fil-kaz in ezami r-rikorrenti jghidu li jridu jiehdu lura l-art in kwistjonisabiex jahdmuha bint xebba tar-rikorrenti Spiteri, iben iehor tar-rikorrenti, u t-tifla tar-rikorrenti l-ohra Cassar .

Dwar il-grad ta' bzonn mehtieg fir-rikorrent gie stabilit illi:
“Il-kelma 'requires' fil-kontest li hija uzata fl-art. 4(2) (b) insibuha ukoll uzata fil-ligi tal-Kera, ufil-fehma tal-Bord ghandha jkollha l-istess sinjifikat u interpretazzjoni li gie moghti lil dik il-kelma f'dik il-ligi . Infatti huwa car li l-kelma 'requires' bhal mehtieg fit-test malti, tindika bzonn, mhux semplici xewqa jew preferenza. Ghalhekk hu applikabbli dak li qalet il-Qorti ta' l-Appellf' A. Saliba v. M. Caruana illi: ‘Il-piz tal-prova ta' dan il-bzonn hu fuq is-sid li jehtieg juri mhux biss li hu qed jagixxi in buona fede, imma anche li hu ghandu bzonn li jirriprendi pussess tal-fond . Certament mhux mehtieg li tigi pruvata necessita' assoluta, izda . jehtieg jigi pruvat grad ragonevoli ta' bzonn' . .”

Il-Bord jilqa' t-talba tar-rikorrenti ghat-terminazzjoni tal-kirjatar-raba ndikata fir-rikors u r-ripresa taghha minghand l-intimati.

L-aggravji ta' l-intimati fl-appell minnhom interpost fil-kontestazzjoni ta' din is-sentenza huma principalment dawn li jsegwu infra:-
(1) Il-Bord naqas milli jevalwa kif jixraq il-provi minnhom imressqa. F'dan l-istesskuntest huma jilmentaw illi l-Bord naqas milli japprezza u jikkunsidra li r-rikorrenti ghandhom proprjeta` ohra ad uzu taghhom, mentri ghal kuntrarju huma ma ghandhom ebda raba' iehor ghal kultivazzjoni ta' hxejjex ghal htigijiet taghhom;
(2) Ir-rikorrenti naqsu milli jippruvaw il-bzonn taghhomjew li dan hu akbar mill-hardship taghhom;
(3) Il-Bord ma agixxiex b'ekwita, imparzjalita` u skond il-principji ta' gustizzja naturali fil-konfront taghhom meta cahdilhom l-estensjoni tat-terminughall-prezentata tan-nota ta' sottomissjonijiet taghhom.

In linea ta' principju generali majidherx li qatt gie disputat illi, avolja kull tribunal ghandu l-fakolta li jirregola l-proceduri quddiemu bil-mod li hu jidhirlu hekk opportun, dan ghandu wkoll in omagg ghar-regoli ta' gustizzja naturali, jassenja lill-partijiet l-opportunita` li taghmel l-osservazzjonijiet taghha.

Fil-kaz in ezami jidher li l- Bord dwar il-Kontroll ta' Kiri ta' Raba' hassu konvint fuq ir-ricerka formativa u l-valutazzjoni tieghu tal-provi u tad-dikjarazzjonijiet maghmula illi kienu jezistu elementi sufficjenti ta' attendibilita` u ta' kredibilita` li setghu jitqiesu idoneji ghall-apprezzament tal-bzonn fil-mertu b'mod li hu seta' jqieghed dawk l-istess elementi a fondament tar-ratio decidendi tieghu fuq dan il-punt. L-appellanti jikkwerelaw dan billi jikkontendu illi l-Bord skarta l-indagini ta' provi ohra sottomessi minnhom, senjatament ir-ricerki kopjuzi minnhom esebiti u hekk illustrattivi tal-fatt li r-rikorrenti ghandhom proprjetajiet ohra ghad-disposizzjoni taghhom.

Ghal finita' l-ezami ta' dik id-difiza mill-affittwarju “mhux bizzejjed li jirrizulta li mir-raba' l-inkwilinidahhal xi qligh jew jiehu xi vantagg. Jehtieg li jigi provat li r-raba' jikkostitwixxi mhux bissmezz ta' ghixien tieghu imma li tali mezz ikun mezz importanti ghal tali ghixien. Importanti ma jfisserx necessarju b'mod assolut, li minghajru l-inkwilin ma jkunx jista' jghix. Pero` d-dhul mir-raba' jrid ikun tali illi jekk l-inkwilin jigi mcahhad minnu, ikun ser ibati sensibilment fil-mezzi tal-ghixien tieghu. Ifisser allura li l-Qorti trid tistabilixxi jekk hux il-kaz li jekk is-sid jigi awtorizzat jirriprendi l-pussess tar-raba', in-nuqqas ta' l-istess raba' jkun ifisser ghall-inkwilin tbatija u sagrificcju li jaffettwa negattivament il-kwalita` tal-hajja tieghu. Dan b'mod sostanzjalianke jekk relattiv u mhux assolut”.

Din il-Qorti ta'l-Appell tichad l-appell lilha sottomess u tikkonferma s-sentenza appellata bl-ispejjez kontra l-intimati appellanti. Ghal skop ta' zgumbrament ta' l-appellanti mir-raba' l-Qorti qed tipprefiggi terminu improrogabbli ta' erba' xhur mil-lum.