16/05/2008

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

MALLIA TONIO

FENECH PAUL ET vs KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

FENECH PAUL ET vs KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET ET - 31/2007 - CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION), MALTA

Yes

ARTIKOLU 37 TAL-KOSTITUZZJONI - ARTIKOLU 39 TAL-KOSTITUZZJONI - ARTIKOLU 6 TAL-KONVENZJONI EWROPEA TAD-DRITTIJIET FUNDAMENTALI TAL-BNIEDEM - ESPROPJAZZJONI

Dawn il-proceduri jikkoncernaw fond li permezz ta` Dikjarazzjoni tal-President ta` Malta, gie dikjarat li hu mehtieg ghal skop pubbliku u li l-akkwist kien ser jsir b`titolu ta` xiri assolut. Minn dak iz-zmien sallum, ma sar xejn aktar fir-rigward ta` din l-istess proprjeta`. Il-fond thalla fi statta` abbandun u jidher li hu milqut bi hsarat konsiderevoli. In-nuqqas tal-awtoritajiet li jiffinalizzaw l-akkwist, jwassal, skond ir-rikorrenti, ghal ksur tad-drittijiet fondamentali taghhom kif protetti taht l-Artikolu 37 u Artikolu 39 tal-Kostituzzjoni u tal-Artikolu 1 tal-Ewwel Protokoll ghall-Konvenzjoni Ewropea u tal-Artikolu 6 tal-istess Konvenzjoni.

Il-principji li ghandhom jirregolaw l-esproprjazzjoni gew ampjament elenkati fid-decizjoni li tat l-Onorabbli Qorti Kostituzzjonalifit-2 ta` Dicembru, 2003, fil-kawza “Allied Newspapers Ltd vs Avukat Generali et”. F`dik is-sentenza, il-principji gew rikapitolati fis-sens li se jinghad:

“1. Il-ligijiet li jaghtu s-seta` lill-Istat li jesproprija proprjeta` ta` individwi huma rikonoxxuti bhala mehtiega f`socjeta` demokratika biex jassiguraw l-attwazzjoni ta` zvilupp socjali u ekonomiku fl-interess tal-kollettivita`.

2. Id-dritt moghti lill-Istat li b`ligi jesproprija l-proprjeta` tal-privat ma hux wiehed assolut u insindakabbli, izda ghandu f`kull kaz jigi ezercitat strettament fil-parametri stabbiliti mhux biss fil-ligi li tawtorizza l-espropriju, imma wkoll fl-osservanza tal-Kostituzzjoni u tal-Konvenzjoni Ewropea. F`dan ir-rigward l-operat ta` l-Istat hu soggett ghall-verifika mill-organi gudizzjarji.

3. Id-dritt ta` l-espropriju moghti lill-Istat ghandu jitqies li hu eccezzjoni, ossia limitazzjoni tad-dritt fondamentali ta` kull individwu li jgawdi l-proprjeta` tieghu.

4. Kien jispetta lil, u jinkombi fuq, l-Istat li jipprova adegwatament li fil-kaz partikolari li jkun tahtezami kienu jikkonkorru dawk l-elementi sine qua non mehtiega biex jintitolawh jagixxi fil-konfrontta` l-individwu b`mizura, in forza ta` ligi, li tkun ser tipprivah mill-possedimenti tieghu jew mill-uzu taghhom.

5. Fejn si tratta ta` esproprjazzjoni li fejn il-process tat-tehid tal-proprjeta` ma jkunx gie konkluz, u allura l-mizura setghet titqies f`dak l-istadju bhala wahda ta` tehidta` pussess jew regolament ta` uzu ta` proprjeta`, l-Istat kellu l-obbligu li jirrilaxxja l-possediment lill-individwu li jkun proprjetarju tieghu biex igawdih bla xkiel, appena jkun jirrizulta li makienitx ghadha tokkorri r-raguni valida u gustifikativa li pprovokat l-azzjoni ta` l-Istat fl-ewwellok”.

Mic-cirkustanzi ta` dan il-kaz, jirrizulta li ghall-aktar minn sittax-il sena mid-dikjarazzjoni tal-President li s-sit kien mehtieg ghal skop pubbliku, sa meta gie intavolat ir-rikors promotur ta` din il-kawza, l-Istat ma kien ghamel xejn biex jikkonkretizza l-pjanijiet sabiex dak is-sit jigi utilizzat ghal triq. Fil-fehma tal-Qorti, ma jezistix bilanc gust bejn il-htigijiet tal-interess generali tal-komunita` u l-interferenza kontinwa mat-tgawdija pacifika li r-rikorrenti kellhomdritt ghaliha fir-rigward tal-fond numru 18, fi Triq Parisio, Sliema. Minn naha l-ohra, persuna lighal 16-il sena shah injorat u ma invokatx ir-rimedji ordinarji pprovduti bl-Ordinament Guridiku, ma tistax wara tirreklama d-danni kollha sofferti minnha. Din il-Qorti, ghalhekk, ma tarax li ghandhatilqa` talba tar-rikorrenti ghal dikjarazzjoni ta` ksur tal-artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea.

Il-Qorti tikkonkludi billi tordna r-rilaxx tal-post a favur is-sidien rikorrenti, u kwindi l-proprjeta` se terga` tinghata lura f`idejn is-sidien. Tiddisponi mill-kawza billi thassar u tannulla l-ordni ta` espropriazzjoni maghmula bid-Dikjarazzjoni tal-President ta` Malta fir-rigward tal-proprjeta` in kwistjoni, u tordna lill-intimat Kummissarju tal-Artijiet sabiex b`effett immedjat jirilaxxja l-pussess battal ta` din il-proprjeta` a favur ir-rikorrenti u jghaddiha lura f`idejn ir-rikorrenti fl-Istat li hi, u tikkundanna lill-istess Kummissarju tal-Artijiet jhallas lir-rikorrenti s-sommata` €50,000 bhala kumpens ghal hsarat fil-fond u ghal agir illegali u abuziv tieghu, u dan wara li issib li l-agir tal-istess Kummissarju tal-Art fir-rigward ta` din il-proprjeta` kien leziv u bi ksurtad-dritt tar-rikorrenti protett bl-Artikoli 37 u 39 tal-Kostituzzjoni ta` Malta u bl-Artikolu tal-ewwel Protokol ghal Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem; tichad it-talbiet tar-rikorrentifil-kuntest tal-Artikolu 39 tal-Kostituzzjoni ta` Malta u tal-Artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem; u tillibera lill-intimat Avukat Generali mill-osservanza tal-gudizzju.