Fil-Qosor
Dwar il-kwestjoni tal-inkompetenza tal-Qrati ordinarji minhabba deroga mahluqa minn klawsola ta' gurisdizzjoni, il-ligi tal-Procedura tistabilixxi li l-fatt wahdu li jkun hemm qorti ohra barranija lijkollha gurisdizzjoni konkorrenti ma jeskludix minn qabel il-gurisdizzjoni tal-Qrati Maltin. Jidherli dak l-artikolu japplika fejn ikun hemm diga' kawza dwar l-istess haga jew konnessa maghha li qeghda tinstama' minn qorti barranija. Jekk ma jkunx hemm kawza bhal dik diga' mibdija, jidher li s-setgha li Qorti Maltija tqis u tisma' l-kawza tiddependi mill-kriterji li normalment isejsu l-gurisdizzjoni tal-Qrati maltin skond l-artikolu 742(1) tal-Kap 12;
Madankollu, x'ghandha taghmel il-Qorti meta parti fi ftehim tkun qablet li kwestjoni li jkollha mal-parti l-ohra trid titressaq quddiemQorti barranija u, minflok, tressaq azzjoni quddiem il-Qorti Maltija biss? It-twegiba ta' din il-mistoqsija jiddependi mis-siwi li l-Qrati taghna jaghtu ghal klawsola bhal dik. Sa minn zmien ilu, il-Qrati taghna taw gharfien lill-klawsoli gurisdizzjonali, u dan l-izjed taht is-sahha tal-principju tal-liberta' kuntrattwali tal-partijiet u l-iehor li pacta sunt servanda, u jigifieri li jekk parti tkun intrabtet b'patt li kwestjoni kellha titresssaq quddiem qorti jew tribunal partikolari, dik ir-rabta ma setghetx tintesa jew titwarrab jekk mhux bi qbil bejn kulhadd. Izda ghalkemm kien hemm xi ftit kazijiet fejn l-ezistenza ta' klawsola bhal dik wasslet biex il-Qorti qisitha bhala wahda tassattiva li tnehhi l-gurisdizzjoni taghha, il-bicca l-kbira tad-decizjonijiet huma fis-sens li l-Qrati Maltin ghandhom kull jedd li jezercitaw diskrezzjoni jekk iwarrbux il-gurisdizzjoni taghhom taht is-sahha ta' klawsola bhal dik. Dan il-hsieb jaqbel sewwa ma' dak li tipprovdi espressament il-ligi taghnallum, u l-fehma l-izjed accettata hija li klawsola bhal dik ma tistax titfisser bhala li tezawtoraghal kollox u minn qabel il-gurisdizzjoni tal-Qorti li mqar tistharreg il-kwestjoni;
Minhabbali l-kwestjoni tal-gurisdizzjoni hija ta' siwi krucjali, kull dispozizzjoni li timmira li twaqqaf l-ezercizzju minn Qorti tas-setghat taghha ghandha tinghata tifsira dejqa u preciza;
L-effettli l-eccezzjoni tal-klawsola gurisdizzjonali ggib maghha huwa, kif tghid il-ligi, jew li tehles lill-imharrek milli jibqa' izjed fil-kawza, jew li ttemm il-procediment jekk ikun jidher lill-Qorti li l-kawza mressqa f'Malta, jekk kellha titkompla, kienet sejra tkun vessatorja, oppressiva jew ingustaghall-parti mharrka. Izda dan kollu jiddependi minn jekk il-Qorti tkunx, qabel, waslet ghall-fehma li, minkejja tali klawsola, hija xorta wahda ghandha s-setgha li tisma' l-kawza. Normalment fis-sistema procedurali Malti, l-eccezzjoni li titlob it-twaqqif ta' smigh tal-kawza sakemm tinqata' ohra litkun marbuta maghha hija msejsa fuq dak li jipprovdi l-artikolu 793 tal-Kapitolu 12 tal-Ligijiet ta'Malta, liema artikolu jitkellem dwar smigh fl-istess waqt taz-zewg kawzi li jkun hemm dik ir-rabtabejniethom, fis-sens li l-kawza mressqa t-tieni fuq suggett marbut ma' kawza mressqa qabilha tinstama' flimkien ma' dik imressqa l-ewwel, taht il-principju tal-ius preventionis;
Is-soprasessjoni tista' b'mod eccezzjonali tinghata meta tali smigh fl-istess waqt taz-zewg kawzi ma jkunx jista' jsir, izda, billi hija eccezzjoni ghar-regola generali li kull kawza ghandha tinstama' sakemm tigi maqtugha, trid tinghata dejjem taht kundizzjonijiet li ghandhom ikunu serji bizzejjed biex dan isir. Kemm hu hekk, inghad sahansitra f'sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali, li l-eccezzjoni tas-soprasessjoni fis-sens li l-Qorti ghandha tieqaf milli tkompli tisma' kawza bhala tali, fis-sistema proceduralitaghna, m'hijiex kontemplata ghaliex l-eccezzjoni li l-Kodici tal-Procedura Civili jikkontempla hija l-eccezzjoni maghrufa bhala lis alibi pendens u din l-eccezzjoni tipprospetta necessarjament li jkun hemm zewg kawzi ghaddejjin fl-istess waqt pendenti quddiem il-qrati li jkollhom l-istess mertu;
Huwa minhabba f'hekk li l-Qrati jqisu s-soprasessjoni bhala provvediment ordinatorju mholli fid-dehen tal-Qorti li quddiemha titressaq talba bhal dik. Provvediment bhal dan huwa meqjus bhala wiehed interlokutorju u, ghalhekk, ma jorbotx lill-Qorti li tkun tatu jekk tqum il-htiega li tibdel il-fehma taghha aktar 'il quddiem, jekk tintwera raguni tajba biex taghmel dan;
Ghalhekk ukoll,il-provvediment tas-soprasessjoni jitqies bhala pass mhux ordinarju li jissospendi s-smigh ta' kawza, meta n-norma hija, kif inghad, li kawza li tinbeda ghandha tinstama' sa ma tinqata'. Kemm hu hekk,il-provvediment tas-soprasessjoni tqies bhala wiehed "alejatorju" li, minhabba t-termini ebsin tal-Kodici Procedurali dwar is-smigh taghhom, jista' jwassal ghad-dezerzjoni tal-proceduri mwaqqfa. Ghalbosta snin, il-Qrati taghna sabu li t-twaqqif ta' smigh ta' kawza biex tistenna l-ezitu ta' kawza ohra li diga' tressqet jew sakemm titressaq wahda fuq punt eccezzjonali huwa rakkomandat biss fil-kazmeta jkun hemm lok ghas-soluzzjoni ta' xi punt li minnu tabilfors tiddependi l-kawza li sejra titwaqqaf;
Hawnhekk irid jinghad li l-Qorti tifhem li hemm differenza kbira bejn li wiehed jghid li Qorti m'ghandhiex il-gurisdizzjoni li tisma' kawza u li wiehed jghid li ghandha tieqaf milli tisma' l-kawza sakemm isiru l-proceduri quddiem tribunal iehor li jista' jkollu gurisdizzjoni wkoll. Danjinghad ghaliex hija l-ligi nnifisha li tghid li, f'kaz bhal dan, il-gurisdizzjoni tal-Qorti Maltijatibqa' tghodd. Kif inghad qabel, biex il-Qorti taqtaghha li twaqqaf is-smigh tal-kawza li tkun tressqet quddiemha, jridu jikkonkorru bosta konsiderazzjonijiet;
