04/07/2002

CIVIL COURT, FIRST HALL

MICALLEF JOSEPH R.

BETA BRUSHWARE LIMITED vs MALTA DEVELOPMENT CORPORATION

N/A

FINAL JUDGEMENT

BETA BRUSHWARE LIMITED vs MALTA DEVELOPMENT CORPORATION - 1973/1998/1 - CIVILI, PRIM AWLA, MALTA

Iva

ACTIO SPOLII, ELEMENTI TA` - ACTIO SPOLII, KWISTJONIJIET DWAR TOLLERANZA MA JISGHUX JIGU KKUNSIDRATI - ACTIO SPOLII, KWISTJONIJIET LI JISTGHU JIGU KONSIDERATI MILL-QORTI - ACTIO SPOLII, MA TISTAX TINGHATA L-ECCEZZJONI LI L-ISPOLL KIEN LEGITTIMU - ACTIO SPOLII, MINN META JIBDA JIDDEKORRI L-PERIJODU TA` DEKADENZA TA` XAHAREJN

L-Azzjoni ta' Spoll imsemmija fl-artikolu 535 tal-Kodici Civili u li ghaliha japplika wkoll l-artikolu 791 tal-Kapitolu 12 tal-Ligijiet ta' Malta hija wahda minn erba' azzjonijiet possessorji li l-Kodici Civili taghna jaghraf li jistghu jittiehdu ghall-harsien tal-pussess;

L-ghazla ta' liemaazzjoni tinbeda hija mhollija f'idejn min jaghmel il-kawza, u ladarba min jiftah kawza jfassalha fuq elementi partikolari, mhux imholli lill-Qorti li taghzel x'rimedju iehor messu fittex l-attur.

Huwa stabilit li fl-azzjoni ta' spoll huwa mehtieg jigu ippruvati tliet (3) elementi, u jigifieri (a) il-pussess; (b) it-tehid tieghu b'ghamil tal-imharrek u (c) li l-azzjoni nbdiet fi zmien xahrejn;

Dwar l-ewwel element, huwa mehtieg li jintwera li, fil-waqt li sar l-ghamil ilmentat,l-attur kien fil-pussess imqar materjali jew ta' fatt. Minbarra dan, il-pussess ma ghandux ikun ekwivoku imma fid-dieher, ukoll jekk ikun ghal waqt qasir, u l-Qorti ghandha tillimita ruhha biss biex tqis il-fatt tal-pussess u dak tal-ispoll. Mhux mehtieg li l-pussess li jista' jithares minn azzjoni bhal din ikun wiehed esklussiv.

Kwistjonijiet dwar it-titolu tal-attur ma jistghux jitqajm f`azzjoni ta` spoll. Hija biss f`kaz ta` tolleranza li l-azzjoni tal-ispoll ma taghtix il-protezzjoni taghha. Madanakollu f'azzjoni ta` spoll, il-kwestjoni tat-tolleranza tal-pussess m'ghandhiex normalment tigi meqjusa.

Dwar it-tieni element, huwa mehtieg li jintwera li l-ghamil spoljattivikun wiehed arbitrarju u maghmul kontra r-rieda tal-possessur b'mod li jista' jaghti lok ghal azzjoni ta' danni kontra min ikun wettqu. Huwa wkoll mahsub li l-ghamil irid ikun wiehed vjolenti jew imqar mistur ghall-gharfien tal-persuna li kellha l-pussess.

Gie mfisser ukoll li l-kliem "visaut clam" li jirradikaw dan l-element tal-azzjoni, mhux tabilfors jissarraf f'ghamil ta' tkissir jewqerda ta' oggett mizmum mill-attur jew li fih huwa jgarrab xi hsara fizika, ghaliex huwa bizzejjedli l-ghamil spoljattiv isir kontra r-rieda tieghu jew minghajr ma jithalla jintebah bih. Huwa mehtieg li, bl-ghamil attakkat, min kien fil-pussess ikun tnehha minnu, imqar jekk mhux ghal kollox.

Dwar it-tielet element, il-ligi trid li l-azzjoni ghat-tnehhija tal-effetti tal-ispoll ghandha tinbeda fi zmien xahrejn. Dan iz-zmien huwa meqjus bhala terminu ta' dekadenza. Bhal kull wiehed iehor mill-elementi tal-azzjoni, dan il-fatt ghandu jigi pruvat mill-attur. Izda meta l-kwestjoni taz-zmien tittella' mill-imharrek bis-sahha ta' eccezzjoni, allura l-prova li l-azzjoni ta' spoll privileggat saret barra zmienha taqa' fuq l-istess imharrek, kif jipprovdi l-artikolu 562 tal-Kapitolu 12tal-Ligijiet ta' Malta.

Dwar il-kwestjoni taz-zmien li fiha jmissha ssir il-kawza ghandu jinghad li tinqala' l-problema dwar minn meta ghandu jibda jintghadd it-terminu ta' xahrejn li tiffissal-ligi. Dan jinholoq b'mod partikolari meta l-ghamil spoljattiv ikun sar minn wara dahar il-persuna li kellha l-pussess. Kien hemm kazijiet fejn il-qrati ghamlu distinzjoni bejn meta l-ghamil ta'spoll ikun wiehed li sar darba u fejn l-ghamil ikun att li jippresisti, u ghalhekk inholoq il-hsiebli l-azzjoni tibda jew minn meta l-persuna li ttehdilha l-pussess intebhet bl-ispoll jew meta l-attpersistenti ntemm. Qari xieraq taz-zewg artikoli tal-ligi li jitkellmu dwar l-azzjoni privileggatatal-ispoll (l-artikolu 791 tal-Kap 12 u l-artikolu 535 tal-Kap 16) ma jhallux ghazla ghal dik li ghandha tkun it-tifsira xierqa li jmissha tinghata dwar minn meta ghandu jintghadd iz-zmien ta' xahrejn: dan ghandu jibda jitqies minn dak inhar tal-ispoll.

Biex issehh l-azzjoni tal-ispoll huwamehtieg ukoll li t-tliet elementi msemmija hawn ikunu kollha pruvati li jesistu, b'mod illi jekk jinstab, per ezempju, li l-attur naqas li jressaq l-azzjoni fiz-zmien ta' xahrejn, l-azzjoni taqa' minhabba n-nuqqas ta' wiehed mill-elementi mehtiega minghajr ma jkun hemm bzonn li wiehed jistharreg jekk jikkonkorrux l-elementi l-ohrajn tal-pussess u tal-ghamil li bih il-pussess ikun ittiehed.

Il-kwestjoni dwar min huwa sid tal-ambjenti in kwestjoni ghandu jkollha siwi marginali f'din il-kawza. Dan jinghad ghaliex, bhalma huwa maghruf, l-azzjoni tal-ispoll tista' ssir ukoll kontra s-sid li bl-ghamil tieghu jwettaq l-att spoljattiv. Mill-kliem tal-ligi innifisha, tapplika dan il-principju wkoll fil-qafas ta' relazzjoni bejn kerrej u s-sid tieghu.

Jekk ghandu jinghata tifsir sewwa tal-azzjoni possessorja tal-ispoll mahsuba fl-artikolu 535, din ghandha tigi mfissra kif riedha l-legislatur. Kien ghalhekk li dak l-artikolu suppost jinqara flimkien mal-imsemmi artikolu 791 tal-Kap 12, li jillimita l-ghamla ta' eccezzjonijiet li jistghu jittellghu kontra l-attur ghal dawk strettament ta' natura dilatorja. B'mod partikolari, ghall-azzjoni ta' spoll, l-imharrek ma jistax iwiegeb jew jilqa' billi jghid li l-att tieghu kien wiehed legittimu, ghaliex dik id-difiza tappartienilill-gudizzju petitorju. Ghaldaqstant ukoll, il-mottiv li jkun gieghel jew anima lill-imharrek biexiwettaq l-ghamil li jnaqqas il-pussess ma jiswa xejn biex itaffi jew ixejjen is-sanzjoni li l-azzjoni ta' spoll iggib maghha, jigifieri dik li l-persuna mnehhija mill-pussess ghandha titqieghed luraf'dak il-pussess shih u bla mittiefes qabel kull haga ohra (spoliatus ante omnia restituendus).