16/04/1956

OF APPEAL (CIVIL, SUPERIOR)

CAMILLERI LUIGI A., MONTANARO GAUCI A.J., HARDING WILLIAM

CARMELO DELIA vs MICHELE BUONTEMPO

N/A

-

N/A

ART. 1493 U 1494 KODICI CIVILI - FRUTTI - INTERESSI - RETRATT - RIGAL - SPEJJEZ LEGITTIMI - SPEJJEZ UTILI U NECESSARJI

Il-koncett tal-ligi, meta tistabbilixxi d-dritt tar-retraent ghar-rimbori tal-ispejjez biss legittimi, mhux limitattiv, imma biss jeskludi dawk li jkunu kapriccuzi jew, kif jissejhu, voluttwarji, jewli jkunu saru biex jigu eluzi l-interessi tar-retraent, jew sabiex dan jigi skoraggit mill-ezercizzju tad-dritt tieghu. Ghaldaqstant, jekk ir-retratarju kien hallas xi rigal biex jassikura l-akkwisttal-fond irkuprat u ma tisfrattalux l-okkazjoni li jakkwistah, huwa ghandu dritt ghar-rimborz ta' dak ir-rigal minn ghand ir-retraent; u dan flimkien mal-imghax fuqu mill-jum li fih huwa hallas dak ir-rigal. Ghax huwa principju fondamentali tal-ligi taghna li r-retraent jassumi l-pozizzjoni tar-retrattarju, li jitqies bhal kieku qatt ma kien ix-xerrej; u ghalhekk ma ghandux isofri ebda spiza legittima li hu jkun ghamel fl-okkazjoni tal-bejgh u fil-perijodu li kien jahseb li hu sid il-post; u ta' dik l-ispiza ghandu jigi rimborzat mir-retraent; u rigal imhallas biex ir-retrattarju ma jitlefx l-akkwist tal-fond ma jistax jigi kunsidrat bhala spiza mhux legittima. Kwantu ghall-ispejjez necessarji u utili li r-retrattarju jaghmel fil-fond, din in-necessita' u utilita' ghandha tigi kunsidratafil-mument meta tigi ezegwita l-ispiza, u mhux fil-mument meta jigi ezercitat l-irkupru; l-ghaliexdawk l-ispejjez jibqghu rifondibbli anki jekk, meta jigi ezercitat ir-retratt, jigi nieqes l-effettoriginali, taghhom, purke' r-retrattarju jew kwalunkwe possessur iehor precedenti ma jkunx "in kulpa" ghall-effett negattiv taghhom. U l-utilita' tal-ispiza korrispondenti ghax-xoghol in natura tridtigi kunsidrata fil-kospett tar-retrattarju, u mhux tar-retraent. Fuq dawn l-ispejjez utili u necessarji r-retraent ghandu wkoll dritt ghall-interessi mill-jum tar-rispettivi zborzi; u mhix attendibbli l-pretensjoni li dawn l-imghaxijiet huma dovuti mill-jum tal-likwidazzjoni taghhom; ghax il-principju "in liquidandis non fit mora" ghandu jcedi di fronti ghad-dispozizzjoni esplicita tal-ligi li tistabbilixxi li r-retrattarju ghandu dritt ghall-imghaxijiet minn dak inhar li jkun hareg kull wahdamis-somom li ghandhom jigu mhallsa lilu; u l-uniku temperament sancit mill-ligi ghal din id-dispozizzjoni huwa dak tad-deduzzjoni tal-frottijiet minn dak in-nhar tal-bejgh li ta lok ghall-irkupru, bil-fakolta' lir-retrattarju li jista jzomm dawk il-frottijiet u jirrinunzja ghall-imghaxijiet. Jekk,pero', jirrizulta li xi uhud minn dawn l-ispejjez saru meta r-retrattarju ma kellu ebda dubju li r-retraent kien sejjer imexxi l-quddiem l-irkupru, u ntant ir-retraent, bhala kompromess, jaderixxi lijzomm dawk l-ispejjez u jirrimborza lir-retrattarju, ma ghandhomx ikunu dovuti imghaxijiet fuqhom.Fost dawn l-ispejjez utili u necessarji ma jidholx rigal li r-retrattarju jkun hallas u li jirrapprezenta l-valur awmentat tal-fond irkuprat, bhal ma hu rigal li hu jkun hallas biex rawwem il-post ugiebu l-quddiem; ghax dan ma hux spiza maghmula "fil-haga", imma huwa hidma u industrija tal-persuna; u gie deciz li r-retrattarju ma ghandux dritt ghar-rimborz tal-awmentat valur tal-fond li jkun sarbil-hidma jew industrija tieghu fl-intervall bejn il-jum tal-bejgh u dak tal-ezercizzju tar-retratt. Ir-retrattarju, mill-banda l-ohra, jekk jaghzel l-imghaxijiet, ghandu jrodd lir-retraent il-frutti li hu jkun dahhal mil-fond u dawk li hu seta' dahhal bid-diligenza ta' missier tajjeb tal-familja.U jekk ir-retrattarju kien jokkupa l-fond huwa stess, hu obligat ihallas lir-retraent kumpens adegwat ghal dik l-okkupazzjoni skond l-uzu li hu jkun ghamel mil-fond; u dan billi jhallas il-kera tal-fond bhala dar tal-abitazzjoni, jekk u sakemm ghamel uzu mill-fond bhala dar tal-abitazzjoni, u l-kera tal-fond bhala fond kummercjali, jekk u sakemm ikun ghamel mil-fond uzu ta' fond kummercjali.