Fil-Qosor
F'din il-kawza r-rikorrenti jilmenta li hu gie mfixkel fid-dritt tieghu li jikkontesta stimi mahrugamill-intimat fis-26 ta' Dicembru, 1996, u li kienu gew notifikati lilu fit-8 ta' Jannar, 1997. Hu jinsisti li dakinhar stess baghat ittra lill-intimat fejn oggezzjona ghal dawk l-istimi kif ukoll ressaq appell mill-istess stimi ghal quddiem il-Bord tal-Appelli tat-Taxxa fuq il-Valur Mizjud. Skond ir-rikorrent, wara li ghadda certu zmien u ma sema' xejn mid-dipartiment, huwa mar isaqsi x'gara mill-kaz tieghu, u gie infurmat li l-appell tieghu ma kienx instab u inghata parir iressaq appell iehor.Ir-rikorrent ipprezenta dan it-tieni appell fis-27 ta' Ottubru, 1999.
Meta l-Bord tal-Appelli rcieva l-kaz u nnotifikah lill-intimat, dan ikkontesta b'talba fil-meritu, izda, qabel is-smiegh,ressaq oggezzjoni ulterjuri fis-sens li l-appell tar-rikorrent kellu jitqies null ghax ipprezentat fuori termine. Quddiem il-Bord, ir-rikorrent ressaq zewg ilmenti b'referenza ghal dan l-ostakolu procedurali: hu ssottometta li la darba l-intimat ma ressaqx dak l-aggravju fl-ewwel risposta, u anzi kkontesta l-appell fil-meritu, ma setax iqajjem dak l-aggravju fl-istadju avvanzat tal-process; issottometta ukoll li f'kull kaz, hu kien ipprezenta appell validu f'Jannar tal-1997, u jekk dan intilef, m'ghandux jigi punit minhabba traskuragini tad-dipartiment.
Il-Bord tal-Appell dwar it-Taxxa fuq il-Valur Mizjud iddikjara l-appell mhux validu peress li kien gie pprezentat tardivament. Ir-rikorrent ressaq appell minn din id-decizjoni quddiem il-Qorti tal-Appell fejn rega' tenna l-oggezzjonijiet ghall-eccezzjoni procedurali sollevata mill-intimat, u ressaq ilment ulterjuri fis-sens li l-Bord tal-Appelli ma tahx smiegh xieraq. Il-Qorti tal-Appell (Sede Inferjuri) cahdet dawn l-aggravjitar-rikorrent. Ir-rikorrenti issa ressaq dawn l-ilmenti tieghu quddiem din il-Qorti fil-vesti taghhata' sede kostituzzjonali.
Din il-Qorti sejra issa tistharreg l-ilmenti tar-rikorrent fil-limiti tal-gurisdizzjoni taghha. Kif jidher mill-gurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, materji konnessi mat-taxxa ma jaqghux fid-definizzjoni ta' drittijiet u obbligi civili tahtl-artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea. Din, pero', mhix il-pozizzjoni li hadet hawn Malta l-Qorti Kostituzzjonali. Tant hu hekk li fil-kawza Pig Breeding Co. Ltd. vs Avukat Generali et, deciza fis-6ta' April, 2006, intqal hekk fuq il-gurisdizzjoni ta' din il-Qorti li tistharreg fuq id-dritt ta' access quddiem it-Tribunal mahluq biex jistharreg kwistjonijiet ta' Taxxa:
Din il-Qorti tillimita ruhha li terga' ttenni li meta l-Istat, permezz tal-ligi, jaghti d-dritt lic-cittadin li jirrikorri biex jikkontesta l-imposizzjoni jew esazzjoni ta' taxxa quddiem tribunal kwazi-gudizzjarju u, wara, quddiem organu gudizzjarju (f'dan il-kaz il-Bord tal-Kummissarji Specjali u l-Qorti tal-Appell)tali dritt ta' access huwa fih innifsu dritt privat, b'mod li l-garanziji kemm tal-Artikolu 6(1) tal-Konvenzjoni kif ukoll dawk tal-Artikolu 39(2) tal-Kostituzzjoni jkunu applikabbli ghal dak it-tribunal indipendenti u imparzjali - anke l-Bord huwa koncepit, ghall-anqas fit-teorija u mqieghed kifinhu f'parti mill-iter procedurali li jwassal ghall-Qorti tal-Appell, bhala bord indipendenti u imparzjali. Konsegwenza ta' dan hi li jekk xi dispozizzjoni ta' ligi ccahhad b'mod mhux ragjonevoli lic-cittadin minn dak id-dritt ta' access moghti lilu bil-ligi stess, dik id-dispozizzjoni tkun tikkozza maz-zewg dispozizzjonijiet appena imsemmija.
Trattati l-aggravji tar-rikorrent, din il-Qorti ma tarax li dawn huma gustifikati. Il-kwistjoni ta' f'liema stadju parti f'appell tista' tissolleva eccezzjoni ta' nullita' tal-istess appell hija kwistjoni purament procedurali mhollija ghad-diskrezzjoni tal-istati membri biex jirregolaw. Il-Konvenzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem thalli l-materja ta' kif u f'liema terminu dak li jkun ghandu jressaq l-ilmenti tieghu quddiem Qorti jew tribunal kompetenti f'idejn il-legislazzjoni nazzjonali, basta li din il-procedura ma timponix restrizzjonijiet irragjonevoli ghall-ezercizzju tad-dritt.
Kif qalet il-Qorti tal-Appell f'dan il-kaz, in konformita' mal-ligi u l-gurisprudenza taghna, il-materja ta' termini imposti ghal prezentata ta' appell hi wahda ta' ordni pubblika, sollevabbli mit-tribunal adit ex officcio u, fil-kaz konkret, kieneteccezzjoni li setghet titqajjem fl-istadju li giet sollevata.
Din il-Qorti m'hiex a trialcourt, u m'ghandhiex tisma' l-provi ta' din ix-xorta hi, u l-kompetenza taghha hi biex tara jekk ir-rikorrent inghatax smigh xieraq: fuq dan il-punt, ir-rikorrent ressaq il-provi u s-sottomissjonijiet tieghu, u l-fatt li l-argumenti tieghu ma gewx abbraccjati mill-Bord tal-Appell u l-Qorti tal-Appell ma jfissirx li gie lez xi dritt tieghu.
Wara li ezaminat il-provi prodotti, din il-Qortima tarax li gie ppruvat li kien gie pprezentat appell precedenti ghal dak ta' Ottubru, 1999. Din il-Qorti tara li r-rikorrent jista' jkun li kellu l-hsieb li jressaq appell, izda ma ottemperax ruhu mal-formalitajiet rikjesti, b'mod li l-istess baqa' ma giex registrat u ma tressaqx ghal quddiem il-Bord tal-Appell. Dan ma sehhx minhabba xi traskuragini da parti ta' xi ufficjal fid-dipartiment koncernat, izda b'nuqqas tar-rikorrent stess li allura ghandu jwiegeb ghall-konsegwenzi.
Rigward l-ilment marbut mad-decizjoni tal-Bord tal-Appell li tikkancella seduta u minflok tghaddi ghad-decizjoni, din il-Qorti ma tarax li, fic-cirkostanzi tal-kaz, kien hemm ksur tad-dritt ghal smigh xieraq. Il-Bord kellu quddiemu l-provi li ressqu l-partijiet, u s-sottomissjonijiet bil-miktub li ukoll ressqu z-zewg partijiet, u deherlu li ma kellux ghalfejn jisma' l-partijiet u setgha jghaddi ghad-decizjoni.
Ghar-rigward, tad-dewmien fis-smigh tal-kaz, kollox jiddependi min-natura tal-kaz u l-atteggjament tal-partijiet. Ghalkemm kien car li dan l-appell kien gie pprezentat fuori termine, il-Board kien jehtieglu jistharreg l-allegazzjoni tar-rikorrent li hu kien ressaq appell iehor snin qabel. Din il-Qorti tinnota li minn meta beda s-smigh tal-kaz mill-Board tal-Appell, f'Ottubru 2004, sad-decizjoni finali, sentejn wara, il-kaz tmexxa bid-debita attenzjoni u regolarita', anke meta tqis ukoll talbiet ghad-differiment maghmula mill-konsulent tar-rikorrent.
Din il-Qorti tara, pero',li z-zmien ta' hames snin li ha l-Board biex jibda jisma' l-kaz kien wiehed esageratament twil. Huwa obbligu tal-awtoritajiet kompetenti li jahtru numru ta' Boards bizzejjed, u jaghtuhom l-istrutturimehtiega, biex id-domandi li jitressqu jkunu jistghu jigu mistharrga bl-ispeditezza u bir-reqqa litrid il-ligi. Ma inghatat ebda gustifikazzjoni valida ghala l-kaz tar-rikorrent kellu jdum hames snin biex jibda, u kwindi tara li, taht dan l-aspett, id-dritt tar-rikorrent li jkollu smigh xieraq fizmien ragjonevoli gie lez u tillikwida l-kumpens li ghandu jithallas lir-rikorrenti ghal dan il-ksurfl-ammont ta' 800.
