04/02/2009

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

FARRUGIA SACCO LINO

CURMI JOHN NOE vs IL-KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET

N/A

FINAL JUDGEMENT

CURMI JOHN NOE vs IL-KUMMISSARJU TA' L-ARTIJIET - 25/2005 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

Iva

ESPROPJAZZJONI

Il-kaz in ezami jirrigwarda li r-rikorrenti talbet zewg dikjarazzjonijiet distinti riferibbilment ghall-ksur ta' zewg drittijiet fondamentali taghha cioe` dikjarazzjoni li t-tehid tal-pussess ta' l-art mertu ta' dan ir-rikors, da parti ta' l-intimat, jivvjola d-drittijiet fondamentali tar-rikorrentikif sanciti fid-dispozizzjonijiet ta' l-Artikolu 37 tal-Kostituzzjoni ta' Malta u tal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem kif ukoll l-Artikolu 1 ta' l-Ewwel Protocol, stante illi l-artde quo ma gietx utilizzata ghall-iskop pubbliku espress fid-Dikjarazzjoni Presidenzjali tat-18 ta'Marzu 1988 u fl-Avviz Numru 219, u ghalhekk, jonqos l-element ta' l-interess pubbliku illi huwa essenzjali sabiex jillegittima t-tehid ta' proprjeta` privata; u li d-dewmien fl-inizjar tal-proceduri appoziti quddiem il-qorti kompetenti ghad-determinazzjoni tal-kumpens xieraq ghall-esproprjazzjoni ta' l-art de quo, jivvjola d-drittijiet fondamentali tar-rikorrenti, kif sanciti fid-dispozizzjonijietta' l-Artikolu 39 tal-Kostituzzjoni ta' Malta u l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem.

L-interess pubbliku f'kazi ta' tehid ta' proprjeta privata hija l-konsiderazzjoni principali meta jigi ezaminat jekk tali tehid huwiex konformi mad-drittijiet fondamentali konferiti mill-Konvenzjoni Ewropea. Il-koncett ta' interess pubbliku ma jsib ebda definizzjoni la fil-Konvenzjoni, u lanqas fil-Kostituzzjoni ta' Malta. L-istess Kostituzzjoni tissoggetta d-dritt lill-Gvern ghat-tehidobbligatorju ta' proprjeta meta hemm disposizzjonijiet ta' ligi applikabbli ghal dak it-tehid ta' pussess jew akkwist. Il-Kap 88 li hija l-ligi li tirregola tali tehid, jiddefinixxi "skop pubbliku", bhala dak li ghandu x'jaqsam ma' l-uzu eskluziv tal-Gvern jew ma l-uzu pubbliku generali, jew li ghandu x'jaqsam ma jew jiswa ghall-interess jew qadi tal-pubbliku u jfisser ukoll kull skop iehor imsemmi bhala pubbliku minn xi ligi." L-artikolu 3 ta' l-istess Ordinanza jaghti l-fakulta` lill-Presidentta' Malta li jiddikjara illi art hija mehtiega ghal skop pubbliku. Tali dikjarazzjoni hija prova tan-natura pubblika tat-tehid billi skond l-artikolu 6 hadd ma jista' jitlob prova barranija.

Fil-fehema ta' din l-Qorti l-interess intrinsikament privat ta' uhud li jibbenefikaw essenzjalment minn negozju gestit minn proprjeta' tar-rikorrenti jxejjen dak l-interess pubbliku li trid il-Konvenzjoni Ewropea sabiex tehid forzuz ta' proprjeta` jkun gustifikat.Isegwi li l-interess pubbliku kellujibqa' jissussisti sa dakinhar li jigi ppubblikat dak il-kuntratt. Fil-fehma tal-Qorti wara li l-appellant kien stabbilixxa li l-iskop li ghalih kienet ser tigi esproprijata l-art - jigifieri skop agrikolu - gie abbandunat u ma kellux ghalfejn jara jekk setax kien hemm xi dipartiment iehor li ma kienx jidhol fil-vicenda li seta' kellu pjanijiet ohrajn.

Il-proprejta` privata ghandha tigi rispettata u l-privazzjoni tal-proprjeta` ghandha ssir taht kundizzjonijiet ben definiti ghalkemm l-Istat ghandu d-dritt li jirregola l-uzu tal-bini in konformita` ma' l-interess generali. Hemm bzonnli jkun hemm ekwilibrju realistiku bejn id-drittijiet tal-proprjetarju u l-ezigenzi tal-kollettivita` u m'ghandiex il-persuna esproprjata tissubixxi sagrificcju partikolari u esorbitanti. It-tehid ta' proprjeta` minghajr pagament ragjonevoli normalment jikkostitwixxi “disproportionate interference”ghalkemm l-Ewwel Artikolu ta' l-Ewwel Protokoll ma jiggarantix id-dritt ghal kompersazzjoni shiha jew skond is-suq. Dejjem irid ikun hemm “a reasonable relationship of proportionality between the means employed and the aim pursued”.

Skont l-espert tal-Qorti fil-qasam ta'l-ambjent, l-iskop wara t-talba ghall-esproprjazzjoni kien wiehed legittimu u cioe` biex isir rizerva naturali. In segwitu saru zviluppi ta' natura ambjentali, kif ukoll zviluppi fil-post fejn sar fencing ta' l-art. Fil-fatt a tenur tal-Kap 88 artikoli 3 u 12, wara d-dikjarazzjoni ta' esproprjazzjoni r-rikorrenti majibqalu ebda drittijiet fuq l-artijiet in kwistjoni hlief id-dritt li jircievu l-kumpens ghalihom purche` hemm l-interess pubbliku.

Din il-Qorti tikkonkludi billi tilqa' l-eccezzjoni ta' l-intimat u kjamat in kawza li kien jezisti l-interess pubbliku, filwaqt li tirrifjuta t-talba tar-rikorrent.