05/10/2004

CIVIL COURT, FIRST HALL

CUSCHIERI NOEL

FARRUGIA PAWLU vs FARRUGIA CARMELO ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

FARRUGIA PAWLU vs FARRUGIA CARMELO ET - 1523/1997/1 - CIVIL COURT, FIRST HALL, MALTA

SUCCESSJONI, KAPACITA` LI TIDDISPONI B`TESTMENT - PERSUNI LI MA JKUNUX F`SENSIHOM FI ZMIEN IT-TESTMENT - TESTMENT, IMPUNJAZZJONI FUQ IL-BAZI INSANITA` MENTALI TAT-TESTATUR - TESTMENT, MENS TESTATORIS

F'materja ta' testmenti, u precisament il-kapacita' mentali tat-testatur li jaghmel testment, ghandujipprevali l-principju li l-kapacita' hija prezunta filwaqt li l-inkapacita' li hija l-eccezzjoni ghandha tigi pprovata. Kull persuna fin-normalita' ghandha tigi prezunta of sound mind u li tippossjedi l-fakoltajiet mentali ta' persuna ordinarja, u ghalhekk ghandu jigi prezunt kapaci. L-insanita' mentali hija l-eccezzjoni u ghalhekk ghandha tigi provata. "Il-kapacita' li wiehed jaghmel testment hija r-regola, u l-inkapacita' hija l-eccezzjoni, u ghalhekk il-prezunzjoni juris tantum hi li min ikun ghamel testment huwa kapaci biex jiddisponi minn beni tieghu; salva prova kuntrarja."

Ir-rekwizit tal-kapacita' mentali biex wiehed jiddisponi b' testment, ma jirrikjedix mohh fi stat perfett u rigorozament f'sahhtu, izda hija sufficjenti dak l-uzu limitat tar-raguni li huwa sufficjenti biex it-testatur ikun koxxenti ta' dak li jkun qed jaghmel basta li t-testatur ikollu percezzjoni u razjocinju sufficjenti jew memorja sabiex ikun kapaci ta' determinazzjoni u volonta' ragunata u jkunjaf xi jkun irid jaghzel u jadopera dwar il-persuni u l-hwejjeg.

Huma nkapaci li jaghmlu testment dawk illi, fi zmien it-testment ma jkunux f' sensihom [of sound mind]; u ghalhekk min ikun qieghed jimpunja t-testment ikollu bzonn li juri li fil-mument tat-testment jew, almenu skond xi awturi,fl-epoka li sar it-testment it-testatur ma kienx kapaci.

3. Il-prova tal-inkapacita' tispetta lil min jallegaha fuq l-istregwa tal-principju fuq citat. Din il-prova trid tkun cara, univoka ukonklusiva.

Biex tigi stabbilita l-insanita' mentali tat-testatur hemm bzonn li jirrizultawindizzji gravi, u mhux biss semplici kongetturi u possibilitajiet il-fatti u l-argumenti iridu jkunuprecizi u konkludenti la darba jirrigwardaw persuna mejta li fuqha ma jkunux jistghu isiru l-accertamenti medici u legali mehtiega.

Fattur determinanti sabiex tigi stabbilita' s-sanita' mentali tat-testatur hija r-ragjonevolezza tad-dispsozizzjonijiet li jinsabu fit-testment. Huwa relevantil-ezami tal-fatt jekk it-testment huwa maghmul b'mod li ma jkunx jista' jigi dezunt minnu ebda sinjal ta' traskuragni u jekk l-att ikunx igorr il-karattri tipici tal-gherf..

Ghandhom ukoll relevanza qawwija id-deposizzjonijiet ta' nies professjonali, bhat tabib kuranti tat-testatrici u n-Nutar li kkonfezzjona t-testement, dwar l-istat u l-komportament tat-testatrici fiz-zmien relevanti. Ghalkemm ma jikkostitwux l-asserzjoni tan-nutar li d-disponent kien f'sensieh, wahedha, il-prova tal-kapacita` menalti tat-testatur, madanakollu il-konstatazzjonijiet tan-nutar ottenuti bl-iskop li tigiaccertata l-kapacita` tat-testatur jaghtu element ta' prova importanti li meta jigi maghdud ma ohrajn jista' jwassal ghal gudizzju ezatt fuq il-kwistjoni.