01/07/2004

CIVIL FIRST HALL (CONSTITUTIONAL JURISDICTION)

MICALLEF JOSEPH R.

PULIZIJA vs ATTARD LAWRENCE

N/A

FINAL JUDGEMENT

PULIZIJA vs ATTARD LAWRENCE - 33/2003/1 - CIVILI PRIM AWLA (SEDE KOSTITUZZJONALI), MALTA

DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, DIFFERENZA BEJN IL-PROCEDURI MIBDIJA B`RIKORS U DAWK MIBDIJA B`REFERENZA - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ZMIEN RAGJONEVOLI - ELEMENTI TA` - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ZMIEN RAGJONEVOLI - SISTEMA GUDIZZJARJU MALTI - DRITTIJIET FONDAMENTALI TAL-BNIEDEM, ZMIEN RAGJONEVOLI - NUQQASIJIET AMMINISTRATTIVI

Hemm differenza mhux traskurabbli bejn is-setghat tal-Prim' Awla tal-Qorti Civili (Sede Kostituzzjonali) meta tkun imsejha tiddeciedi kwestjoni kostituzzjonali jew konvenzjonali direttament u meta tkun saritilha riferenza minn Qorti ohra dwar kwestjoni kostituzzjonali jew konvenzjonali li tkun tqanqlet quddiemha. Huwa meqjus li z-zewg ghamliet ta' proceduri huma "paralleli" ghal xulxin: dan ifisser li m'humiex l-istess ghaliex dak li huwa parallel ghal xi haga ma jsir qatt bicca minnha. Din id-differenza tidher minn kliem il-ligi nfisha.

L-akbar differenza hija fil-fatt li l-proceduradiretta hija dritt u ghazla tal-persuna li tkun qeghda tilmenta minn ksur ta' xi dritt fondamentalitaghha; filwaqt li r-riferenza m'hijiex dritt tal-parti imma hija obbligu tal-Qorti li quddiemha jitqanqal il-punt kostituzzjonali jew konvenzjonali. Ghalhekk, filwaqt li fit-twettiq tas-setghat taghha taht l-artikolu 46(1) u (2) tal-Kostituzzjoni (u/jew l-artikolu 4(1) u (2) tal-Kapitolu 319) il-Qorti ghandha gurisdizzjoni originali b'setghat wesghin dwar ir-rimedji li tista' taghti, fit-twettiq tas-setghat taghha taht l-artikolu 46(3) (u/jew l-artikolu 4(3) tal-Kap 319) il-Qorti trid taghtid-decizjoni fuq il-kwestjoni mibghuta quddiemha, izda hija l-Qorti li tkun baghtet ir-riferenza li ghandha tiddisponi mill-kwestjoni originali li matulha jkun tqanqal il-punt kostituzzjonali jew konvenzjonali.

Is-sejbien ta' xi ksur ta' dritt fondamentali fit-termini tar-riferenza maghmula lilha ma jaghtihiex il-jedd li tiddeciedi hi l-mertu tal-kawza li matulha jkun qam l-episodju li jwassal ghall-istess riferenza. B'mod partikolari, ghalhekk, lanqas ma jkun fis-setgha tal-Qorti ta' gurisidizzjoni kostituzzjonali li taghti rimedju li jiddetermina l-ezitu tal-kwestjoni li jikkompeti biss u esklussivament lill-Qorti li tkun ghamlet ir-riferenza.

Id-dritt fondamentali tal-individwu li jkollu l-kawza tieghu mismugha b'mod xieraq u fi zmien ragonevoli timponi fuq l-Istat li jhares id-Dritt li jassigura l-ezistenza u z-zamma fis-sehh ta' sistema efficjenti ta' amministrazzjonita' gustizzja. Dan jitnissel billi l-Istat jipprovdi strutturi, rizorsi u ghodod li bihom il-Qratijkunu jistghu jwettqu xogholhom kif imiss. B'zieda ma dan, inghad ukoll li l-investigazzjoni ta' dewmien fis-smigh ta' kawza m'ghandhiex issir semplicistikament fit-termini dojoq tal-kawza partikolari, imma f'termini ferm usa' li jhaddnu c-cirkostanzi kollha li fihom dik il-Qorti tkun qeghda tahdem fiz-zmien relattiv.

B'danakollu, jekk minhabba l-inadekwatezza tal-istrutturi li tfasslu biex tithaddem il-magna tal-amministrazzjoni tal-gustizzja jbati bla htija c-cittadin, l-Istat irid jaghmel tajjeb ghal tali tbatija.

Huwa mghallem mill-oghla awtoritajiet konvenzjonali fil-qasam tal-kuncett ta' smigh xieraq fi zmien ragonevoli, li t-tul tal-proceduri jiddependi hafna mic-cirkostanzi partikolari li jsawru kull kaz. Ma jezisti l-ebda zmien assolut li fih jista' jinghad, dejjem u bla tlaqliq, li ladarba jkun ghadda dak iz-zmien il-procedura ma tibqax izjed "ragonevoli". Iridu jitqiesu flimkien ghadd ta' fatturi bhalma huma (i) il-komplessita' tal-kaz, (ii) l-imgiba tal-parti, u (iii) l-atteggament tal-awtoritajiet amministrattivi u gudizzjarji. L-ebda fattur wahdu mahuwa konklussiv: iridu jitqiesu kollha separatement u mbaghad l-effett taghhom ilkoll jitkejjel u jintizen fid-dawl tal-kaz li jkun.

Dan it-taghlim intlaqa' u gie applikat ukoll mill-Qrati taghna fit-tifsir li huma taw kemm lid-dispozizzjonijiet tal-Konvenzjoni u kif ukoll dawk fil-Kostituzzjoni f'dak li ghandu x'jaqsam ma' procedimenti ta' ghamla penali. U jista' jinghad ukoll li dan jghodd kemm jekk il-Qorti li tkun qeghda twettaq funzjoni ta' gudikatura kriminali u kif ukoll jekk tkun qeghda taqdi funzjoni istruttorja.

Fil-process gudizzjarju penali huwa l-gudikant li fl-ahhar mill-ahhar huwa l-moderatur tal-proceduri li jizgura mhux biss li jinzamm bilanc bejn il-kontendenti u l-mezzi disponibbli ghalihom biex jiddefendu r-rispettivi pozizzjonijiet taghhom, imma huwa wkoll moghti mil-ligi s-setghat u l-mezzi l-ohrajn kollha biex ikun jista' jizgura process gust u xieraq. Din il-Qorti ghalhekk thalli f'idejn il-Qorti tal-Magistrati bhala l-Qorti kompetenti biex, fid-dawl tar-rizultanzi ta' din id-decizjoni, tirregola hi dwar il-mixi 'l quddiem tal-proceduri mressqin quddiemha, kif jippreskrivi l-istess artikolu 46(3) tal-Kostituzzjoni li tahtu saret ir-Riferenza.