03/10/2003

CIVIL COURT, FIRST HALL

SCIBERRAS PHILIP

GALEA ANGELO ET vs PISCOPO SILVIO

N/A

FINAL JUDGEMENT

GALEA ANGELO ET vs PISCOPO SILVIO - 1275/1991/1 - CIVIL COURT, FIRST HALL, MALTA

DANNI, KOMPUTAZZJONI TRID TKUN MARBUTA MAR-REALTA` TAL-HAJJA - DANNI, LOCUS STANDI TAL-WERRIETA TA` PERSUNA LI TKUN MIETET F`INCIDENT - DANNI, MULTIPLIER - WORKING LIFE EXPECTANCY GHANDU DEJJEM JITNAQQAS SABIEX JAGHMEL TAJJEB GHAC-C CHANGES AND CHANCES OF LIFE - DANNI, PRINCIPJU TA` DEPENDENCY - DANNI, PRINCIPJU TA` OWN CONSUMPTION - DANNI, TNAQQIS GHAL LUMP SUM PAYMENT

L-aspett generiku tal-"htija" dezinjat fid-disposizzjonijiet relattivi taht il-Kodici Civili certament jakkordaw riflessjoni fuq din il-materja fl-elementi kollha taghha; kompriz allura l-kwestjoni tal-kontributorjeta`.

Il-principju konformement akkolt mill-Qrati taghna hu fis-sens illi "l-kwistjoni jekk kienx hemm contributory negligence miz-zewg nahiet ma tistax tigi deciza fuq supposti principji aprijoristici jew regoli legali fissi, izda skond principji tas-sens komun.

Il-principju f'azzjoni ghad-danni intentata mill-werrieta ta' persuna li tkun mietet f'incident tat-traffikuhu li l-patrimonju tal-vittma ghandu, jigi, jekk jista' jkun, interament re-integrat, b' mod li l-eredi tal-mejjet jitqeghdu kemm jista' jkun fl-istess posizzjoni li fiha kienu jkunu kieku d-disgrazzja ma gratx.

Hemm gurisprudenza li ssostni li l-azzjoni tas-superstiti hi "ex jure proprio".

Dik il-gurisprudenza irriteniet li l-fatt li l-legislatur uza l-kelma "eredi" mhix per se konklussiva li l-azzjoni hi moghtija 'jure haereditatis' ghax biex azzjoni tkun tali qabel xejn tkun tirrigwarda xi beni li kien ga fil-patrimonju tad-decujus qabel ma miet ... ghalhekk l-interpretazzjoni li trid tinghata lill-Artikolu 1046 mhix dik li l-eredi fih imsemmija huma vestiti b' dik l-azzjoni bhala dritt lilhom trafuz mill-vittma, izda inveci li, ghalkemm huma jikkonsegwixxu dak id-drittminhabba l-mewt tieghu, dan isir ope legis u bhala dritt proprio taghhom, li hu koncett sostanzjalment differenti, u ghalhekk mhuwiex dritt recepit mill-massa ereditarja, ghax hawn mhux qed nitkellmuizjed fuq it-trasmissjoni ordinarja lill-eredi tieghu tad-drittijiet minnu akkwistati waqt hajtu taht l-Artikolu 1088 (Artikolu 1045) u li ma kellux zmien jesperixxi ghalih innifsu sakemm miet, izda fuq ordni iehor ta' ideat.

L-interpretazzjoni li trid tinghata lill-imsemmi Artikolu 1046 mhixdik ta' konferiment ta' drittijiet successorji. Dan il-ligi tipprovdi ghalih f' disposizzjonijietpartikulari taht istituti ohra. Il-fatt li l-legislatur taghna ikkolloka d-disposizzjoni taht l-istitut tad-Delitti u tal-Kwazi-Delitti, liema disposizzjoni jidher li hi wahda partikulari ghas-sistema tal-ligi taghna, kien mahsub u ntiz biss bl-iskop li jaghti lill-"werrieta" l-istess dritt li kienjigi moghti lid-danneggjat, kieku flok miet, dan gie permanentement inkapacitat. L-azzjoni ta' l-atturi allura qed tigi esperita minnhom in forza ta' dan id-dritt guridiku moghti mil-ligi u mhux b'kawza ta' xi trasmissjoni ope successionis;

Anke fis-sitwazzjoni hemm prevvista fl-artikolu citat l-atturi huma akkordati danni bhal fil-kaz ta' inkapacita` totali ghal dejjem. Dan huwa hekk logiku mill-kombinazzjoni flimkien ta' l-Artikoli 1045 u 1046;

L-indennizz li l-ligi takkordahu lill-werrieta u mhux lid-dipendenti tal-mejjet.

Ghalhekk, mhux mehtieg li jigi provat illil-mejjet kien jaqla' l-flus fl-imghoddi jew li kien jikkontribwixxi ghas-sussistenza taghhom. Anqas id-dipendenza futura m'hi, fil-ligi taghna, kondizzjoni precedenti u essenzjali ghall-ghoti ta' dak l-indennizz.

Il-prattici ta' detrazzjoni ghall-"own consumption" u "grad ta' dipendenza" majsibu l-ebda gustifikazzjoni skond il-vot tal-ligi.

Altrimenti jibqa' jkollna s-sitwazzjoniassurda, u mhux aktar tenibbli, illi l-mewt, rizultat ta' fatt illecitu, tkompli tiswa' anqas minn semplici menomazzjoni fizio-psikika konsegwenti mill-istess fatt.

L-argoment ghar-ritenzjoni ta' dawn id-detrazzjonijiet ghandu korrispondentement igib mieghu, b' argoment iehor, l-introduzzjonita' konsiderazzjonijiet addizzjonali fil-likwidazzjoni tad-danni. Il-mistoqsija li tinsorgi hi din: ghaliex allura ma ghandhomx jitqiesu wkoll id-danni konsegwenzjali provanti dik l-interdipendenzabejn l-offiza u l-konsegwenzi taghha fuq il-"werrieta" jew dawk non-patrimonjali provokati mit-turbament u l-iskwilibriju li l-mewt, u l-aktar dik tragika u hesrem, iggib lill-komponenti familjari. Dan mhux biss u necessarjament mill-perspettiva tar-rapport affettiv mal-mejjet, izda wkoll meqjus fil-kwadru guridiku li, f' dan l-istess rapport, jikkreja dawk id-drittijiet u doveri sanciti mil-ligi. Certament, in-nukleju familjari ser ikun tilef l-appogg immedjat - u dan, s' intendi, japplika wkoll ghall-futur - ta' wiehed mill-komponenti tieghu. Tali appogg, anke jekk mhux wiehed ekonomiku,jista' pero` jissaraf f' telf ekonomiku fil-futur ghall-familjari jekk, per ezempju, l-genituri jewl-ahwa jkunu jenhtiegu l-assistenza ta' persuni estranei biex jghinuhom. Assistenza li setghet tigi prestata lilhom mid-decujus;

Il-kwestjonijiet kollegati mal-mewt improvviza b' rizultat ta'att lesiv huma kumplessi u ghalhekk jibqa' dejjem difficli x' ghandu jigi nkluz fil-, jew eskluz mil-, likwidazzjoni tar-rizarciment tad-danni provokati mit-terz. Jibqa' l-fatt li min irid jiggudikajrid isegwi d-dettam tal-ligi kif redatt fid-disposizzjonijiet relattivi, kif gja fuq spjegat;

Naturalment f' kazijiet ta' din ix-xorta, bl-ghoti tad-diskrezzjoni affidata lill-Qorti, il-mizura tal-kumpens ghandha tigi rigwardata fil-konsiderazzjonijiet generali tal-likwidazzjoni ta' l-ammont. Dan pero` rrispettivament minn kull teoretika dwar id-"degree of dependence" u "own consumption".

Ghall-finijiet ta' multipliet, xi decizjonijiet akkordaw terminu li jestendi sa l-eta` pensjonabbli. Madanakollu wiehed irid iqis ic-"chances and changes of life".

Fir-rigward tat-tnaqqis ghal-lump sum payment anki jekk kien hemm sentenzi speci, fejn il-percentwali ta' 20% giet ridotta b' rata ta' tnejn fil-mija (2%) ghal kull sena mid-data ta' l-incident sal-finalizzazzjoni tal-kawza, hawnhekk il-Qorti irriteniet li riduzzjoni xierqa u gusta ta' din l-istess percentwali kellha tkun ta' ghaxra fil-mija (10%) minkejja li kienu ghaddew tnax-il sena mid-data ta' l-incident;