04/10/2002

OF APPEAL (CIVIL, INFERIOR)

MAGRI ALBERT J.

DE RAFFAELE LAURENCE vs CALLUS RAYMOND ET

N/A

FINAL JUDGEMENT

DE RAFFAELE LAURENCE vs CALLUS RAYMOND ET - 38/2000/1 - TAL-APPELLI CIVILI (INFERJURI), MALTA

DANNI GHALL OKKUPAZZJONI - EMFITEWSI

B'kuntratt tat-13 ta' Gunju 1997 l-attur kien ikkonceda fond b'titolu ta' enfiteusi temporanja ghall-17 il-sena lil Carmelo Camilleri versu c-cens annwu ta' LM80 u bil-pajjiet u kondizzjonijiet, fosthom li l-enfiteuta kien obbligat li jzomm il-fond fi stat tajjeb u hekk jirritornah, bil-miljoramentikollha li jkunu saru fih fi tmiem tal-koncessjoni. B'kuntratt in atti Nutar George Cassar, l-enfiteuta assenja d-drittijiet tieghu fuq l-imsemmi fond lill-konvenuti ghar-rimanenti perjodu tac-cens taht l-istess kondizzjonijiet originali.

Wara li skada c-cens u l-fond gie ritornat lill-attur, dan qed jallega li bata danni minhabba l-agir tal-konvenuti. Dawn id-danni huma ta' zewg tipi. Dawk li jirrapresentaw kumpens hekk imsejjah “ghall-okkupazzjoni” billi qed jigi allegat li l-konvenutibaqghu fil-pussess tal-fond ghal xi zmien wara li skada c-cens u ghalhekk qed issir talba ghal hlasta' sena cens. Dwar dan ma jidhirx li tressqu provi. Anzi ghal kuntrarju, l-konvenuti jsostnu li maghandhom jaghtu xejn lill-attur. Din it-talba ghalhekk ma tirrizultax pruvata.

Fit-tieni lok l-attur qed jitlob risarciment ta' danni minhabba hsarat li huwa sab fil-fond wara li rega ha pusses tieghu.

L-ewwel Qorti waslet ghall-konkluzzjoni li t-talba attrici ma ghandhiex tigi milqugha billi l-attur ma ppruvax dak li kien qed jallega stante li ma giex prezentat inventarju u billiwkoll l-attur ma dahalx fil-post in kwistjoni biex jikkonstata l-affarijiet qabel mal-konvenuti xtraw ir-rimanenti perjodu tac-cens.

Din il-Qorti tal-Appell, hlief ghal dak li gja intqal fuqil-kwistjoni tad-danni ghall-okkupazzjoni, ma taqbilx mal-konkluzzjoni ta' l-ewwel Qorti ghar-ragunijiet segwenti:-

a) It-titolu VIII tal-Kap 16 tal-Ligijiet ta' Malta li jittratta dwar enfiteusi jitkellem dwar l-obbligi tal-enfiteuta, liema obbligi jghaddu wkoll fuq is-subenfiteuta meta danikun rikonoxxut, bhal fil-kaz in ezami, bil-hlas tal-laudemju u cnus sussegwenti. L-artikolu 1505 jiddisponi li ic-censwalist ghandu jzomm, u fi zmien li jmiss, irodd lura il-fond, fi stat tajjeb. L-artikolu 1506 li jitkellem dwar miljoramenti jiddisponi li dawn huma tac-censwalist sakemm iddum l-enfiteusi. Ghalhekk l-enfiteuta, matul id-dekorrenza tal-koncessjoni jista' jbiddel l-ghamla taghhom,izda, skont is-subinciz (2) tal-istess artikolu, “ma jistax jeqridhom minghajr il-kunsens espress tal-padrun dirett.” L-artikolu 1521 li jikellem dwar koncessjonijiet temporanji jiddisponi fi f'eghluqil-koncessjoni “l-fond bil-miljoramenti jintradd lill-padrun dirett ipso jure.” Finalment, ghalkemmdan mhux in kawza, l-artikolu 1523 jitkellem dwar il-fatt li c-censwalist ma ghandu ebda jedd ghall-hlas ghall-miljoramenti li jkun ghamel, hlief fil-kazijiet u bil-modalitajiet hemm imsemmija.

b) L-artikolu 1508 tal-Kap 16 jiddisponi li c-censwalist jista', minghajr ma jgharraf lill-padrundirett jew ma jitlob il-kunsens tieghu, jiddisponi mill-fond suggett ghal enfitewsi u mill-miljoramenti, sew b'att fost il-hajjin kemm b'disposizzjoni testamentarja. Mill-atti ma jirrizultax li l-attur kien gie infurmat bit-trasferiment jew li deher fuq l-istess kuntratt.

c) Mill-provi prodotti jirrizulta ex admissis da parti tal-konvenuti li huma ghamlu benefikati fil-fond konsistenti fitlett bibien tal-kewba kif ukoll sink fil-kamra tal-banju. Ghamlu wkoll diversi benefikati ohra, izda t-talba hija limitata ghall-aperturi u s-sink, billi l-miljoramenti l-ohra baqghu fil-post mentrighar-rigward tas-sink u bibien l-istess konvenuti jghidu li huma haduhom maghhom meta telqu ghax kienu ghamluhom huma stess.

d) L-attur ressaq provi li fil-fond kien hemm aperturi, ghalkemm dan ma kienx necessarju ghall-fini tat-talba. Infatti dan illum mhux qed jitlob li jergaw jitpoggew l-bibien tal-kewba li ghamlu u nehhew il-konvenuti, izda qed jitlob li jigu rimpjazzati l-“erba'” bibien tal-“abjad” li huwa jghid li kellu fil-post meta tah originarjament b'cens lil Camilleri li dan stess ikkonferma li l-fond kellu bibien tal-abjad. Ghalhekk fir-rigward tal-bibien t-talba attrici hija aktar konnessa ma' dak li jipprovdi l-artikolu 1505 tal-Kap 16 u cioe r-radd lura tal-fond fi stat tajjeb, milli ghall-miljoramenti li ttiehdu.

Din il-Qorti tikkonkludi li l-ewwel qorti kienet skorretta meta sostniet li l-attur ma pprovax dak li kien qed jallega. Kienet skorretta ukoll meta sostniet li l-attur naqas li jaghmel “access” ossia “inspection” meta sar it-trasferiment lill-konvenuti. Dan l-access qatt ma seta' jsir billi l-attur ma kienx gie notifikat, u lanqas kien hemm ghalfejn jigi notifikat, bl-intezjoni tal-enfiteuta tieghu li ser jittrasferixxi l-koncessjoni enfiteutika.

In-natura tar-relazzjoni bejn l-attur u l-konvenuti kienet tali li kien jinkombi lill-konvenuti mhux biss li, fit-terminazzjoni tal-koncessjoni enfiteutika, jirritornaw l-fond fi stat tajjeb izda ukoll li jhallu dawk l-benefikati ossia miljoramenti kollha fil-fond a beneficcju tas-sid. Ghal kull buon fini jigi rilevat fir-rigward ta' dak li intqal fin-nota tal-osservazzjonijiet tal-konvenuti li aperturi huma “fixtures” li jaccedu mal-fond u ma jistghux jitnehhew fit-terminazzjonital-koncessjoni.

Ghaldaqstant din il-Qorti tal-Appell dvarja s-sentenza tal-Qorti tal-Magistrati (Malta) billi filwaqt li tikkonfermaha fic-cahda tat-talba ghall-kumpens ghall-okkupazzjoni llecita billi ma tresqet ebda prova fir-rigward, tirrevoka l-istess sentenza fejn din cahdet it-talba tal-atturi ghad-danni minhabba hsarat fil-fond mertu tal-kawza, billi f'dan is-sens tilqa' t-talba attrici, tillikwida d-danni taht dan il-kap fis-somma komplessiva ta' LM798.00 u konsegwentement tikkundanna lill-konvenuti jhallsu lill-attur l-ammont hekk likwidat.